2 | Versplinterde vertegenwoordiging: Nationaal Kiezersonderzoek 2021. Auteurs januari-ii-corona-en-verkiezingen-def.pdf). Zie.
57 KB – 158 Pages
PAGE – 1 ============
Versplinterde vertegenwoordiging Nationaal Kiezersonderzoek 2021 Redactie namens Stichting KiezersOnderzoek Nederland (SKON), Take Sipma (Radboud Universiteit Nijmegen/Universiteit van Tilburg) Marcel Lubbers (Universiteit Utrecht) Tom van der Meer (Universiteit van Amsterdam) Niels Spierings (Radboud Universiteit Nijmegen) Kristof Jacobs (Radboud Universiteit Nijmegen)
PAGE – 3 ============
Versplinterde vertegenwoordiging Nationaal Kiezersonderzoek 2021 Redactie namens Stichting KiezersOnderzoek Nederland (SKON), Take Sipma (Radboud Universiteit Nijmegen/Universiteit van Tilburg) Marcel Lubbers (Universiteit Utrecht) Tom van der Meer (Universiteit van Amsterdam) Niels Spierings (Radboud Universiteit Nijmegen) Kristof Jacobs (Radboud Universiteit Nijmegen) Ontworpen door Arc brands Daan van den Nieuwenhof
PAGE – 4 ============
2 | Versplinterde vertegenwoordiging: Nationaal Kiezersonderzoek 2021 Auteurs Lieselotte Blommaert Radboud Universiteit Nijmegen Alyt Damstra Universiteit van Amsterdam / Wetenschappelijke Raad voor Regeringsbeleid Paul Dekker Universiteit van Tilburg Josje den Ridder Sociaal en Cultureel Planbureau Eelco Harteveld Universiteit van Amsterdam Inge Hendriks Radboud Universiteit Nijmegen Joop van Holsteyn Universiteit Leiden Galen Irwin Universiteit Leiden Kristof Jacobs Radboud Universiteit Nijmegen Marcel Lubbers Universiteit Utrecht Maurits Meijers Radboud Universiteit Nijmegen Marijn Nagtzaam Universiteit Leiden Roderik Rekker Universiteit van Amsterdam / Göteborgs universitet Take Sipma Radboud Universiteit Nijmegen / Universiteit van Tilburg Niels Spierings Radboud Universiteit Nijmegen Tom van der Meer Universiteit van Amsterdam Yaël van Drunen Radboud Universiteit Nijmegen Carolien van Ham Radboud Universiteit Nijmegen
PAGE – 5 ============
3 | Versplinterde vertegenwoordiging: Nationaal Kiezersonderzoek 2021 De verkiezingen van 2021 in longitudinaal perspectief Sinds 1989 leek de verkiezingsuitslag nooit zo sterk op de voorgaande. De VVD bleef de grootste partij; de zittende regeringscoalitie behaalde opnieuw een meerderheid. Maar tegelijk fragmenteerde de Tweede Kamer verder. Dat uit zich niet alleen in het absolute aantal politieke partijen (dat groeide naar 17) of het aantal splinterpartijen (voor het eerst sinds 1994 zijn er partijen met slechts 1 zetel). We zien de verbrokkeling ook in het partijstelsel. Waar de Nederlandse kiezers zich de afgelopen jaren bewogen in twee grote electorale blokken (links en rechts), lijkt het rechterblok uiteengescheurd in een centrumrechts blok (VVD, CDA) en een radicaalrechts blok (PVV, FVD) en zakt het linkerblok electoraal ver weg. Ondanks deze veranderingen blijven de ideologische voorkeuren van kiesgerechtigden opmerkelijk constant. Vertrouwen in eerlijke verkiezingen Vertrouwen in de eerlijkheid van het verkiezingsproces is cruciaal voor de legitimiteit van verkiezingen. Een ruime meerderheid van de Nederlandse kiesgerechtigden (79%) vindt dat de verkiezingen eerlijk zijn verlopen. Stemmen in een stemhokje in het stembureau wordt daarbij door de overgrote meerderheid van de respondenten (89%) als betrouwbare stemmethode gezien. Stemmen per volmacht en stemmen per post worden door kiesgerechtigden als veel minder betrouwbaar gezien. Kiesgerechtigden met weinig vertrouwen in het verkiezingsproces noemen als belangrijkste redenen hiervoor de problemen rondom het briefstemmen, dat zij zich niet kunnen voorstellen dat de verkiezingsuitslagen kloppen en dat het tellen van de stemmen mogelijk niet goed is gegaan. Achter antwoorden op allerlei vragen naar waarderingen van de democratie en politiek gaat een tegenstelling schuil van afkeer van de Haagse politiek versus steun ervoor. De afkeer van Den Haag hangt samen met afkeer van globalisering. Kiezers van PVV en Forum voor Democratie combineren grote afkeer van Den Haag en van de wereld en staan daarmee tegenover kiezers van D66, GroenLinks, PvdA en Volt. Mensen met veel afkeer van de Haagse politiek gaan minder stemmen. Ze zijn niet vaker protestgeneigd, maar wel vaker voorstander van referenda. Niet- stemmen komt echter eerder voort uit een gebrek aan interesse dan uit afkeer. De belangrijkste bevindingen 1.3.2.Lees verder Lees verder Lees verder
PAGE – 6 ============
4 | Versplinterde vertegenwoordiging: Nationaal Kiezersonderzoek 2021 Zoek de verschillen en kleur het vakje Nederlandse kiesgerechtigden zagen in de aanloop van de Kamerverkiezingen van 2021 minder grote verschillen tussen partijen dan bij eerdere verkiezingen. Dat lag niet aan hun interesse of aandacht voor de campagne. Die was vergelijkbaar met eerdere jaren. Meer concreet nam men ruim kennis van de peilingen, zagen velen lijsttrekkersdebatten en werd gretig van stemhulpen gebruik gemaakt. In die zin was het een campagne als in het ‚oude normaal™. Probleem was echter, dat juist ten aanzien van het vraagstuk van de coronaproblematiek minder verschil tussen gevestigde partijen werd gezien. Meer in het algemeen lijkt het ideologische links- rechts pro˜el van partijen enigszins te vervagen. Kiesgerechtigden zochten naar informatie en verschillen, maar hadden in 2021 relatief veel moeite die te vinden. Meer parlementariërs zoals onszelf Aan de hand van een surveyexperiment onderzoeken we in hoeverre Nederlandse kiesgerechtigden (onbewuste) keuzen maken voor bepaalde typen kandidaten voor de Tweede Kamer. Elke respondent kreeg twee ˜ctieve kandidaten voor de Tweede Kamerverkiezingen voorgelegd die enkel verschilden in geslacht, opleidingsniveau, woonplaats of beroep. Hen werd gevraagd te kiezen door wie zij zich het liefst laten vertegenwoordigen. Vrouwelijke kandidaten, hoger opgeleide kandidaten, kandidaten uit een dorp en professionals uit de publieke sector werden relatief meer gekozen dan mannen, lager opgeleiden, Randstedelingen, beroepspolitici en mensen uit het bedrijfsleven. Afgezien van hoger opgeleiden zijn al deze groepen momenteel ondervertegenwoordigd in de huidige Tweede Kamer. Oftewel, de voorkeuren van kiezers voor kandidaat Kamerleden zoals die naar voren komen uit dit experiment hebben zich tijdens de afgelopen verkiezingen niet vertaald in hun daadwerkelijk kiesgedrag. 4.6.Partij of persoon? Over voorkeurstemmen en de mogelijkheid van een partijstem Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 bracht een record aantal kiezers een voorkeurstem uit (28%). Vooral identiteit (van kiezer en kandidaat) speelde hierbij een grote rol. Maar de partij blijft binnen de Nederlandse politiek nog altijd belangrijker dan de persoon. Dat zien we ook terug in het aandeel respondenten dat in het NKO aangaf een partijstem te hebben uitgebracht, als die optie mogelijk was geweest. Deze respondenten kiezen daar met name voor omdat ze geen voorkeur voor een kandidaat hebben, of niet voldoende informatie hebben om een goede afweging te maken tussen de kandidaten van één partij. 5.Lees verder Lees verder Lees verder
PAGE – 8 ============
6 | Versplinterde vertegenwoordiging: Nationaal Kiezersonderzoek 2021 Draagvlak voor klimaatmaatregelen Voor de volgende regering ligt er een enorme uitdaging wat klimaatbeleid betreft om bij te dragen aan de beteugeling van klimaatverandering. Bovendien zagen we bij de Provinciale Staten verkiezingen dat dit thema het potentieel heeft om een belangrijke rol bij verkiezingen te spelen. Hoe denken kiezers over klimaatverandering? Bijna alle kiezers geloven dat het klimaat verandert, het gros gelooft ook dat de mens daarin een belangrijke rol speelt. Er zijn wel verschillen qua opleidingsniveau. Ook is er vrij brede steun voor verdergaand klimaatbeleid, al is deze steun beperkt onder kiezers van de PVV, Forum voor Democratie en JA21. Nederlanders met een migratieachtergrond: onvoldoende vertegenwoordigd? Nederlanders met een migratieachtergrond uit Afrika, Azië en Latijns-Amerika vormen ruim 10% van het electoraat voor de Tweede Kamerverkiezingen. Met een onderzoek parallel aan het NKO onder kiesgerechtigden met betreffende migratieachtergrond geven we inzicht hoe zij staan tegenover hun vertegenwoordiging in de politiek. Ten eerste benadrukken we de enorme verscheidenheid onder deze Nederlanders met migratieachtergrond, ook in politieke voorkeuren. Ten tweede benadrukken we dat in de breedte wordt waargenomen dat discriminatie van mensen met een migratieachtergrond (erg) vaak voorkomt in Nederland en dat men vindt dat Nederlanders met een migratieachtergrond te weinig worden vertegenwoordigd, zowel in aantallen als qua belangen. 10.12.Polarisatie in Nederland ‚Polarisatie™ kan verschillende dingen betekenen. Dit hoofdstuk onderzoekt ideologische polarisatie, affectieve polarisatie en feitenpolarisatie rond herverdeling, de multiculturele samenleving, en klimaatverandering. Anno 2021 nemen nog steeds veel Nederlanders een middenpositie in op deze maatschappelijke thema™s, maar het niveau van ideologische polarisatie is wel toegenomen ten opzichte van begin deze eeuw. Ook negatieve gevoelens richting politieke tegenstanders (affectieve polarisatie) zijn historisch hoog. Nederlanders verschillen soms ook in hun percepties van de werkelijkheid (feitenpolarisatie), en net als bij de andere twee vormen van polarisatie is dit opvallend sterk het geval rond het thema klimaat. Vertrouwen in de wetenschap en media zijn steeds politieker geworden. 11.Lees verder Lees verder Lees verder
PAGE – 9 ============
7 | Versplinterde vertegenwoordiging: Nationaal Kiezersonderzoek 2021 Jongeren en generatieverschillen Ook in 2021 ging weer een ruime meerderheid (68,5%) van de Nederlandse jongeren naar de stembus. Een wereldwijd groeiende leeftijdskloof in stemkeuze uitte zich bij deze verkiezingen in een leeftijdsverschil van 28 jaar tussen de partijen met de jongste en de oudste kiezers. Jongere generaties staan positiever tegenover globalisering dan ouderen en dit vertaalt zich in steun voor radicaal kosmopolitische partijen. De klassieke verzuilingspartijen CDA en PvdA hebben juist moeite om jongeren aan zich te binden. De electorale neergang van deze partijen in de a˚open decennia is daarom waarschijnlijk deels toe te schrijven aan de generationele vervanging van kiezers die tijdens de verzuiling opgroeiden. 13.Lees verder
PAGE – 10 ============
8 | Aanhoudend Wisselvallig: Nationaal Kiezersonderzoek 2017 Inhoudsopgave Voorwoord 121. De verkiezingen van 2021 in longitudinaal perspectief 151.1 Inleiding 161.2 Opkomst 161.3 Toegenomen veranderlijkheid 171.4 Gefragmenteerder parlement 181.5 Het verlies van de traditionele regeringspartijen 191.6 Grotere keuzesets 191.7 De links-rechts verhouding in het parlement 221.8 De zelfplaatsing van Nederlandse kiesgerechtigden 231.9 De electorale kosten van regerings-verantwoordelijkheid 231.10 Niet bijster (on)tevreden met het regeringsbeleid 251.11 Slot 25 Referenties en eindnoten 27 2.1 Hoe oordelen we over de Haagse politiek? 292.2 Uiteenlopende waarderingen van de landelijke politiek 302.3 Sociale en culturele inbedding van afkeer van de politiek 312.4 Afkeer en politieke strijdpunten 332.5 Politieke participatie 342.6 Slot 35 Referenties en eindnoten 353. Vertrouwen in eerlijke verkiezingen 373.1 Vertrouwen in het verkiezingsproces 383.2 Verschillen tussen kiesgerechtigden in vertrouwen in het verkiezingsproces 403.3 Vertrouwen in verschillende stemmethoden 413.4 Slot 45 Referenties en eindnoten 464. Zoek de verschillen en kleur het vakje: Aandacht voor politiek in de aanloop van de Tweede 4.1 Inleiding 494.2 Belangstelling voor politiek en campagne 494.3 Eén pot nat? 53Tom van der Meer Take Sipma, Marcel Lubbers, Tom van der Meer, Niels Spierings en Kristof Jacobs Paul Dekker en Josje den Ridder Carolien van Ham Joop van Holsteyn en Galen Irwin
PAGE – 11 ============
9 | Aanhoudend Wisselvallig: Nationaal Kiezersonderzoek 2017 4.4 Slot 55 Referenties en eindnoten 55 5.1 Inleiding 595.2 Waarom een voorkeurstem? 595.3 Een voorkeurstem: voornamelijk steun voor de partij of de kandidaat? 615.4 Wat als de kiezer op een partij zou kunnen stemmen? 625.5 Slot 64 Referenties en eindnoten 646. Meer parlementariërs zoals onszelf: wie kiezen voor vrouwen, MBO™ers, dorpelingen en vakmensen? 666.1 Inleiding 676.2 Mannen en vrouwen 676.3 Opleidingsniveau van kandidaten 696.4 Kandidaten uit de Randstad of kandidaten uit een dorp 716.5 Professionals uit de publieke sector, ondernemers en beroepspolitici 726.6 Slot 73 Referenties en eindnoten 747. De rol van thema™s: issue ownership van partijen 767.1 Inleiding 777.2 Welke thema™s kennen een issue eigenaar? 787.3 Welke partijen worden het vaakst genoemd? 787.4 Welke partijen zijn eigenaar van welke issues? 797.5 Uitgesplitst naar groepen kiezers 827.6 Patronen naar thema 837.7 Slot 83 Referenties en eindnoten 84 8.1 Inleiding 868.2 Tevredenheid met coronabeleid 868.3 Gezondheid of economie? 878.4 Ouderen meer tevreden met coronabeleid 888.5 Moeders met thuiswonende kinderen meer ontevreden 898.6 Nederlanders met een migratieachtergrond 908.7 Opvattingen over corona onder kiezers 918.8 FVD: de anti-lockdown partij 928.9 Slot 92Marijn NagtzaamNiels Spierings, Take Sipma en Lieselotte Blommaert Alyt Damstra en Tom van der Meer Take Sipma
57 KB – 158 Pages