Producten en grondstoffen hergebruiken is goed voor onze leefomgeving, maar dit kan ook gezondheids- en milieurisico’s met zich meebrengen. Er moet worden.
979 KB – 30 Pages
PAGE – 2 ============
2Deze meerjarenagenda van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) bevat de strategische koers voor de belangrijke thema™s van ons toezicht. We beschrijven welke relevante trends en ontwikkelingen we zien, wat onze belangrijkste prioriteiten zijn en welke richting we willen inslaan.En dat doen we niet alleen. Bij het opstellen van deze meerjarenagenda hebben we de mening van burgers, bedrijven en belangen-organisaties gevraagd. Met welke ontwikkelingen hebben zij te maken en herkennen zij de prioriteiten die wij noemen? Inbreng van burgers, bedrijven en organisaties is belangrijk, want zij zijn nodig bij de uitvoering van de agenda. Het gaat immers om grote maatschappelijke thema™s, waarin de NVWA onderdeel is van het grotere geheel. Wij zien erop toe dat de regels voor voedselveiligheid, productveiligheid, plantgezondheid, natuur en milieu, diergezondheid en dierenwelzijn worden nageleefd en dat tabaks- en alcohol-gebruik ontmoedigd wordt. Bedrijven zijn er zelf verantwoordelijk voor dat zij de regels binnen deze publieke belangen naleven. In ons toezicht moeten we keuzes maken. In deze meerjarenagenda beschrijven we hoe we dat per publiek belang doen. We werken risicogericht en kennisgedreven, wat betekent dat we de belangrijkste risico™s in beeld brengen en op basis daarvan ons toezicht vorm- geven. Wat we concreet kunnen uitvoeren, met de middelen die daarvoor beschikbaar zijn, staat in ons jaarplan. Omdat de wereld blij˜ veranderen, nemen we onze meerjarenagenda elk jaar opnieuw onder de loep. Welke nieuwe trends en ontwikkelingen zien we, wat betekent dat voor onze prioriteiten? We houden veranderingen nauwle˚end in de gaten en passen indien nodig ons werk er op aan. Zo maken we in onderlinge samenhang en continue dialoog stappen vooruit in de aanpak van gesignaleerde risico™s en nieuwe ontwikkelingen. Het is aan de NVWA om transparant te zijn over ons toezicht en de keuzes die we maken. Samen werken we aan een veilig en gezond Nederland.Veel leesplezier toegewenst. Maarten Ruys, interim inspecteur-generaal NVWA Voorwoord 2
PAGE – 4 ============
4Hier gaat de NVWA de komende jaren voor De NVWA houdt toezicht op 7 thema™s die we ‚publieke belangen™ noemen: voedselveiligheid, dierenwelzijn, productveiligheid, tabaks- en alcoholontmoediging, diergezondheid, plantgezondheid, en natuur en milieu. Dat doen we door te controleren of bedrijven zich aan de betre˛ende wet- en regelgeving houden.We˚en en regels veranderen soms. En de maatschappij ook, denk aan de invloed van de coronapandemie, klimaatverandering, of digitalisering. Om te anticiperen op die veranderingen kijkt de NVWA een aantal jaren vooruit, met deze meerjarenagenda. Hiermee kunnen we ons beter voorbereiden op eventuele risico™s die nieuwe ontwikkelingen met zich meebrengen voor de zeven publieke belangen. Zo neemt de online handel toe en er worden steeds meer zaken aangeboden die niet voldoen aan de we˚elijke eisen. Door vooruit te kijken, weten we waar we qua veiligheid en gezondheid extra op moeten le˚en en kunnen we ons toezicht daarop aanpassen. Het stimuleert ons om innovatief te zijn en om onze opdrachtgevers (de ministeries van VWS en LNV) te laten meedenken over onze rol. Ook kunnen we met deze vooruitziende blik bedrijven beter helpen om aan (nieuwe) wet- en regelgeving te voldoen.Deze meerjarenagenda bestaat uit negen onderdelen: in ‚het publieke belang centraal™ leggen we uit hoe wij werken, we schetsen de ‚trends en ontwikkelingen™ die van invloed zijn op ons werk en we beschrijven voor de zeven ‚publieke belangen™ die bij ons centraal staan de trends en bijbehorende risico™s en de manier waarop wij daar de komende jaren op inspelen. Wat we exact gaan doen beschrijven we in onze jaarplannen Œ deze meerjarenagenda laat de richting zien die we op willen. Het is een levend document: bij belangrijke politieke keuzes of ingrijpende maatschappelijke ontwikkelingen passen we de meerjarenagenda aan. Inleiding 4
PAGE – 5 ============
© Rob Poelenjee 55Bij de NVWA staan 7 ‚publieke belangen™ centraal: ons doel is om de voedselveiligheid, productveiligheid, plantgezondheid, natuur, diergezondheid en het dierenwelzijn te bewaken en tabaks- en alcoholgebruik te ontmoedigen. We doen dat door risico™s rond deze thema™s goed in de gaten te houden en in te grijpen waar nodig.Het publieke belang centraal
PAGE – 6 ============
66Toezichthouden op risico™s Bij het bewaken van de zeven publieke belangen gaat het om het voorkomen van onaanvaardbare risico™s of het verkleinen ervan. Een risico voor ‚productveiligheid™ is bijvoorbeeld een speelgoed-rage waarbij kinderen kunnen stikken in loslatende onderdelen van het speelgoed. Wij controleren of bedrijven zich aan de wetgeving op die zeven terreinen houden. Om de bij de overheid beschikbare capaciteit zo e˛ectief mogelijk in te ze˚en maken we keuzes. Daarom houden we toezicht op de volgende manier:Risicogericht en kennisgedrevenŁ Risicogericht: naast het verplichte deel van ons werk, zoals door wetgeving voorgeschreven import- en exportcontroles, houden we vooral daar toezicht waar de risico’s het grootst zijn. Zowel reactief (we reageren op incidenten of berichten over gevaarlijke situaties of producten) als proactief (we kijken hoe we risico™s kunnen voorkomen). Ł Kennisgedreven: we brengen ontwikkelingen en risico™s altijd in kaart op basis van betrouwbare kennis Œ van eigen experts en van externen. Met behulp van deze data bepalen we waar de toezichtrisico™s zi˚en met de grootste kans en de grootste gevolgen.De komende jaren verbeteren we ons risicogericht en kennisgedreven toezicht verder, door: Ł onze maatschappelijke en politieke ‚antenne™ door te ontwikkelen; Ł met andere mogelijke kennispartners te praten dan we nu al doen;Ł nog meer gebruik te maken van data en deze meer uit te wisselen met andere EU-landen.Consistent en transparantBedrijven zijn primair verantwoordelijk voor de naleving van regelgeving. Risico™s zijn echter nooit helemaal uit te sluiten. Een incident of een crisis kan het vertrouwen van mensen in bijvoorbeeld de voedselveiligheid schaden. Daarom treden we op waar dat nodig is, steeds zoveel mogelijk op dezelfde manier, en zorgen we ervoor dat het bedrijf zelf een risico of incident goed oplost. Ook communiceren we over het resultaat. We bespreken inspectieresultaten bijvoorbeeld altijd met de betre˛ende bedrijven, zodat zij zich beter aan de wet- en regelgeving kunnen houden. Ook maken we de resultaten openbaar, zodat consumenten weten waarop ze moeten le˚en wanneer ze iets kopen. De komende jaren gaan we nog slagvaardiger te werk, door:Ł nieuwe toezichtmethoden te blijven ontwikkelen; Ł nog beter samen te werken met het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en andere toezicht- houders;Ł duidelijk te maken wat onze maatschappelijke bijdrage is.Risico™s voorkomen en beheersbaar makenBehalve ingrijpen bij risico™s zorgen we ervoor dat we risicovolle situaties zo veel mogelijk voorkomen. Daarvoor adviseren we beleidsmakers. Bijvoorbeeld wanneer we een risico ontdekken waarvoor nog geen wet- of regelgeving bestaat. Of wanneer blijkt dat we een risico niet kunnen wegnemen vanwege bepaalde we˚en of regels.
PAGE – 8 ============
88CoronaDoor het COVID-19-virus veranderde onze manier van toezichthouden. Sommige controles moesten we bijvoorbeeld op afstand doen, dus digitaal. Ook de inhoud wijzigde: zo zijn er sinds corona veel meer online aanbieders van producten, waarop we controles uitvoeren. Momenteel onderzoeken we welke gevolgen van corona blijvende impact hebben op onze wijze van toezichthouden. Digitalisering, technologische ontwikkelingen en internethandelTechnologische ontwikkelingen, bijvoorbeeld om de houdbaarheid van levensmiddelen te verlengen, brengen nieuwe risico™s met zich mee. Daarnaast neemt de online handel (ook internationaal) via webwinkels en platforms als Facebook nog steeds snel toe. De fraude en illegale handel die dat met zich meebrengt, vergen een andere manier van toezichthouden dan o˝ine. Daarom voeren we bijvoorbeeld socialmediacampagnes om consumenten te waarschuwen voor risico™s van internethandel, we informeren online ondernemers over wetgeving en we werken samen met bijvoorbeeld Marktplaats om handel in verboden producten te voorkomen. Bovendien gebruiken we digitale methodes om e˛ectiever en e˙ciënter toezicht te houden, zoals drones en webscraping (grote hoeveelheden data gestructureerd van internet halen).Duurzaamheid en circulaire economieProducten en grondsto˛en hergebruiken is goed voor onze leefomgeving, maar dit kan ook gezondheids- en milieurisico™s met zich meebrengen. Er moet worden nagegaan of hergebruik van materialen in bijvoorbeeld kinderspeelgoed en voedselverpakkingen veilig kan. Ook is de circulaire economie fraudegevoelig: het is lucratief om reststromen (zoals biomassa) te verkopen voor een ‚hogere™ bestemming (bijvoorbeeld diervoeder) dan waarvoor ze Œ gelet op hun samenstelling Œ bestemd mogen zijn (bijvoorbeeld verwerking in plastic).Klimaatverandering en energietransitieKlimaatverandering beïnvloedt de kwaliteit van (grondsto˛en voor) voedingsmiddelen. Door extreme droogte of extreem veel regen komen er bijvoorbeeld vaker gif producerende schimmels voor. De hogere temperaturen vragen om andere bewaarcondities van voedingsmiddelen tijdens het transport. En door klimaatverandering worden grondsto˛en uit allerlei nieuwe gebieden geïmporteerd, met onbekende risico™s. Vanwege de energietransitie is er steeds meer vraag naar bronnen voor energieopslag, zoals ba˚erijen voor consumentenproducten en zonnepanelen. Vaak zijn deze producten nog niet uitontwikkeld en is de veiligheid ervan nog onvoldoende gegarandeerd. Dit kan veiligheidsrisico™s veroorzaken. GlobaliseringInternationale handelsstromen nemen toe en daarmee het risico dat nieuwe dier- en plantenziekten in Nederland worden geïntroduceerd. Ook stijgen de mogelijkheden om te frauderen. Controle op internationale (internet)handel is vaak beperkt of zelfs niet mogelijk. BrexitSinds de Brexit is bij de import en export van agro-producten (zoals voedingsmiddelen, planten en dieren) van en naar het Verenigd Koninkrijk een gezondheidsverklaring verplicht, die in beide landen gecontroleerd moet gaan worden. Dit betekent veel extra werk voor de NVWA: wij controleren de producten onder andere in het kader van de publieke belangen voedselveiligheid, productveiligheid, diergezondheid, dierenwelzijn en plantgezondheid.
PAGE – 9 ============
99Het niveau van voedselveiligheid in Nederland is hoog. Om dit niveau te bewaken, houdt de NVWA trends en ontwikkelingen die de voedselveiligheid kunnen beïnvloeden goed in de gaten. En we onderzoeken voortdurend hoe we ons toezicht kunnen verbeteren en waar nodig moeten aanpassen aan nieuwe risico™s die ontstaan door maatschappelijke veranderingen.Voedselveiligheid
PAGE – 10 ============
1010Wat valt onder het publiek belang ‚voedselveiligheid™?Bij voedselveiligheid gaat het om de (gezondheids)risico™s van voedsel voor mens en dier. Denk aan chemische sto˛en (zoals dioxines in vis), of voedselinfecties door micro-organismen (zoals salmonella). De NVWA wil het hoge niveau van voedselveiligheid graag behouden. Daarom houden we toezicht op:Ł bedrijven die levensmiddelen en diervoeders produceren, importeren, verwerken, opslaan, verhandelen en transporteren;Ł dierenartsen, handelaren en veehouders die zich moeten houden aan de regels voor diergeneesmiddelenŁ bedrijven die voedsel bereiden, verkopen en verstrekken aan consumenten; Ł de samenstelling van bijzondere voedingsmiddelen, zoals babyvoeding en voedingssupplementen.Behalve op risico™s voor de voedselveiligheid, controleren we bedrijven in de levensmiddelen- en diervoerderindustrie ook op fraude en misleiding (denk aan verkeerde informatie op etike˚en, of onjuiste gezondheidsclaims).Trends en ontwikkelingen We zien de volgende trends en ontwikkelingen die de voedselveiligheid Œ en daarmee ons toezicht daarop Œ kunnen beïnvloeden: MaatschappijŁ Klimaatverandering beïnvloedt de kwaliteit van (grondsto˛en voor) levensmiddelen. Door extreme droogte of extreem veel regen groeien er bijvoorbeeld vaker gifproducerende schimmels in granen. En de hogere temperaturen en luchtvochtigheid stellen andere eisen aan de manier van bewaren. Ł Vanwege duurzaamheid gaan we in Nederland over op kringlooplandbouw. Daarbij worden onder andere minder gewasbeschermingsmiddelen gebruikt en reststromen opnieuw ingezet voor voedselproductie. Bovendien zijn nieuwe eiwitbronnen, zoals kweekvlees en algen, in opkomst. Ł Bedrijven digitaliseren, robotiseren en maken steeds meer gebruik van data.ProductieketensŁ Globalisering maakt voedselketens complexer, internationaler en minder transparant. Ł Grondsto˜enstromen veranderen, door onder meer klimaatverandering en wisselende exportmaatregelen. Voedsel wordt uit steeds meer verschillende gebieden geïmporteerd.Ł Voedselproducenten gebruiken nieuwe technologieën (zoals nanotechnologie) om de productiviteit te verhogen of de houdbaarheid van levensmiddelen te verlengen. Ook gebruiken ze nieuwe grondsto˛en, ingrediënten en verpakkingen.Ł Het risico op voedselfraude neemt toe, onder meer doordat ketens complexer worden. Behalve om fraude met producten (zoals niet-gekeurd paardenvlees omka˚en tot rundvlees) gaat het ook om fraude met certiˆcaten en analyseresultaten.ConsumentenŁ Consumptiepatronen veranderen: voedsel wordt meer een lifestyle (denk aan veganisme), consumenten willen weten waar hun voedsel vandaan komt en kiezen voor ‚biologisch™ en ‚lokaal™. Ook kopen ze (door welvaartsgroei en verstedelijking) meer gemaksvoeding en laten ze vaker maaltijden bezorgen. Ł Online verkoop van levensmiddelen neemt toe: maaltijdboxen, supermarktaankopen, maar ook online slagers en aanbieders van lokale producten. Ook vanuit het buitenland (onder meer voedingssupplementen). Consumenten verwachten hierbij hetzelfde voedsel-veiligheidsniveau als in fysieke winkels.
PAGE – 11 ============
1111Ł Consumenten komen in een ‚informatiebubbel™ terecht: de online content die ze zien wordt afgestemd op socialmediagedrag, met toenemende invloed van bloggers en vloggers. Hierdoor bereikt feitelijke informatie Œ onder meer op het gebied van voedselveiligheid Œ hen steeds minder goed.Onze aanpak van de belangrijkste risico™s Bovenstaande trends en ontwikkelingen kunnen risico™s voor de voedselveiligheid veroorzaken. Door klimaatverandering warmt het zeewater op, waardoor bijvoorbeeld het risico op ‚mariene biotoxines™ (gifsto˛en gevormd door algen in schelpdieren) toeneemt. Ook neemt door een vochtiger klimaat de kans op schimmels in granen en noten toe en daarmee ook de vorming van gi˜ige sto˛en. Andere risico™s voor de voedselveiligheid zijn onder meer:Ł besme˚ing met micro-organismen (zoals listeria of salmonella) op de boerderij, in het water of tijdens de slacht door consumptie van rauwe of onvoldoende verhi˚e dierlijke producten (vlees-, melk-, ei- of visserijproducten) of door onvoldoende hygiëne in de detailhandel of horeca;Ł antibiotica in levensmiddelen (waardoor antibiotica-resistentie toeneemt), door onzorgvuldig gebruik ervan bij dieren;Ł schadelijke sto˛en die ontstaan bij verkeerd verhi˚en van voedsel (zoals friet en chips).Met ons toezicht willen wij het niveau van voedsel-veiligheid hoog houden. Bedrijven zijn primair verantwoordelijk voor de voedselveiligheid, maar we willen het vertrouwen van de samenleving in de voedselveiligheid en in ons toezicht daarop behouden. We gaan ons de komende jaren onder meer richten op: Ł inzicht krijgen in hoe (risicovolle) micro-organismen en chemische ‚verontreinigingen™ (zoals dioxines) zich door de voedselketen verplaatsen, bijvoorbeeld via diervoerder naar ons voedsel;Ł meer aandacht voor voedselveiligheid bij de import van levensmiddelen en diervoeder;Ł sneller opsporen van opkomende risico™s door meer samen te werken met bedrijven, ministeries en onderzoeksinstituten, zoals bijvoorbeeld het monitoren van opkomende mariene biotoxines; Ł meer onderzoek naar mogelijk risicovolle sto˛en in levensmiddelen en diervoeder, zoals restanten van schoonmaakmiddelen, chemische sto˛en die ontstaan bij het verhi˚en van levensmiddelen en chemische sto˛en uit verpakkingen;Ł meer onderzoek naar de aanwezigheid van verboden en onjuist toegediende diergeneesmiddelen en hormonen.
979 KB – 30 Pages