“de wet” of “het decreet” vereist, maar wel van “de wetgevende macht”. De wetgevende macht waarborgt de bescherming van dat recht.
103 KB – 37 Pages
PAGE – 1 ============
1 Voorstel van resolutie – van É. houdende het Handvest voor Vlaanderen Algemene toelichting Door middel van dit voorstel van resolutie wil het Vlaams Parlement – in samenspraak met de Vlaamse Regering – duidelijk aangeven waar Vlaanderen voor staat, wat de grondslagen zijn van de organisatie van de Vlaamse instellingen en wat de belangrijkste beginselen zijn die Vlaanderen wil respecteren, nu en in de toekomst. Het respect en de verdediging van alle democratische verworvenheden en de uitdrukkelijke k euze voor de toepassing van het subsidiariteitsbeginsel staan daarbij voorop. Het voorgestelde Handvest voor Vlaanderen is een overzicht van de belangrijkste beginselen van de organisatie en werking van de Vlaamse democratische rechtsstaat en van de grondrechten die in de Vlaamse samenleving gewaarborgd worden. Voor eenieder die in Vlaanderen leeft, is het belangrijk dat in dit Handvest voor Vlaanderen beknopt en helder wordt aangegeven wat de hoofdzaken zijn wat betreft de inrichting van het staatsbeste l en wat betreft de grondrechten en die momenteel verscholen liggen in een geheel van regelgeving. De organisatiebeginselen zijn ontleend aan de Grondwet, de Bijzondere Wet tot hervorming van de instellingen en het Bijzonder Decreet over de Vlaamse instel lingen. Niet alle bepalingen in verband met de Vlaamse instellingen werden overgenomen. Dit Handvest is beperkt tot de hoofdzaken wat de inrichting van het staatsbestel betreft. De rechten en vrijheden die in dit Handvest voor Vlaanderen zijn opgenomen, z ijn ontleend aan het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie en de Belgische Grondwet. Het is een belangrijk politiek signaal dat Vlaanderen aangeeft dat het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie het referentiekader is voor de bescher ming van de grondrechten in de Vlaamse samenleving. Het Europees Handvest is een eigentijdse synthese die voor het eerst alle traditionele burgerrechten en politieke rechten, alsmede de economische en sociale rechten, in ””n enkele tekst bijeen brengt. He t Handvest wil een ruimte tot stand brengen van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid. Vlaanderen sluit zich aldus volledig bij deze doelstelling aan.
PAGE – 2 ============
2 Alle voor Vlaanderen relevante bepalingen uit het Europees Handvest worden in dit Handvest voor Vlaan deren opgenomen en verder nog aangevuld met bepalingen uit de Belgische Grondwet wanneer dit nodig is omwille van de specifieke aard van de betrokken Grondwetsbepaling of omdat het Handvest geen vergelijkbare bepaling bevat. Bij de selectie van de opgenome n grondrechten in het Handvest voor Vlaanderen werd een duidelijk criterium gehanteerd. Er wordt uitgegaan van de drie traditionele verplichtingen Ð respecteren, beschermen en bevorderen Ð die uit de grondrechten voortvloeien : de overheid moet de grondrec hten zelf eerbiedigen (niet schenden), ze beschermen en doen respecteren door derden (de zgn. Òhorizontale werkingÓ) en de effectieve verwezenlijking ervan bevorderen (de zgn. Òpositieve verplichtingen). Alleen wanneer de Vlaamse overheid over geen enkele bevoegdheid beschikt waardoor ze het grondrecht zou kunnen schenden, beschermen of bevorderen, werd het betrokken artikel uit het Handvest of de Grondwet niet opgenomen in de tekst van het Handvest voor Vlaanderen. Aldus werden volgende artikelen uit het Europees Handvest niet opgenomen omdat Vlaanderen de betrokken grondrechten niet kan respecteren, beschermen en bevorderen : – artikel 45, ¤2 : vrijheid van verkeer en van verblijf voor niet -Europeanen; – artikel 19 : verbod op collectieve uitzetting en verbod op uitzetting naar landen die bepaalde mensenrechten niet respecteren; – artikel 36 : toegang tot de diensten van algemeen economisch belang; – artikel 39 : actief en passief kiesrecht bij de verkiezingen voor het Europees Parlement; – artikel 46 : diplomatieke en consulaire bescherming. De volgende artikelen uit de Belgische Grondwet werden evenmin opgenomen om dezelfde reden : – artikel 8, eerste lid en tweede lid : staat van Belg; – artikel 9 : naturalisatie; – artikel 21, tweede lid : burgerlijk huwelijk moet voo rafgaan aan de huwelijksinzegening. Voor het overige staat de tekst van het Handvest voor Vlaanderen los van de precieze bevoegdheden waarover Vlaanderen beschikt of zal beschikken. Om die reden wordt bij het vastleggen van het formele legaliteitsbeginsel in verscheidene bepalingen geen optreden van Òde wetÓ of Òhet decreetÓ vereist, maar wel van Òde wetgevende machtÓ. Het voorstel van Handvest voor Vlaanderen dat in dit voorstel van resolutie is opgenomen, vormt een belangrijk politiek engagement. Maar bovenal vormt dit een basisdocument met daarin de grondslagen van het Vlaams politiek verband dat de ambitie heeft de basis te vormen voor een echte Grondwet, met de daaraan verbonden juridische gevolgen, eens Vlaanderen de grondwetgevende bevoegdheid verw orven heeft.
PAGE – 3 ============
3 VOORSTEL VAN RESOLUTIE Het Vlaams Parlement, – gelet op de voornoemde overwegingen en uitgangspunten; – gelet op de besprekingen op basis van de inleidende nota en de toelichting van de Minister -president; – stelt bijgevoegde teks t van ÒHandvest voor VlaanderenÓ voor als basisdocument voor Vlaanderen. Bijlage HANDVEST VOOR VLAANDE REN PREAMBULE Vlaanderen heeft zich in een lang historisch proces en dankzij de inzet van verschillende generaties ontwikkeld tot een deelstaa t van het Koninkrijk Belgi‚ en tot deel van de Europese Unie. Het is een democratische en sociale rechtsstaat die er naar streeft om eenieder die in Vlaanderen leeft een menswaardig bestaan aan te bieden. Dit Handvest voor Vlaanderen heeft de ambitie om op een kwaliteitsvolle manier verdere invulling te geven aan de Vlaamse politieke zelfstandigheid. Vlaanderen wil Ð voortbouwend op zijn traditie – een open en toekomstgerichte samenleving zijn, zodat iedere persoon zich volwaardig kan ontplooien en integ reren in de maatschappij. Vrijheid, gelijkheid, rechtvaardigheid, verdraagzaamheid, verantwoordelijkheid en solidariteit vormen de grondslagen van de Vlaamse samenleving. Met het oog op de betrokkenheid van eenieder bij de Vlaamse overheid is het nodig o m de democratische principes en de maatschappelijke basiswaarden duidelijk aan te geven . Het Handvest voor Vlaanderen is een overzicht van de belangrijkste beginselen van de organisatie en werking van de Vlaamse democratische rechtsstaat. Deze beginselen bepalen waar Vlaanderen voor staat, welke de rechten en vrijheden zijn die in de Vlaamse samenleving gewaarborgd worden.
PAGE – 4 ============
4 De organisatiebeginselen en grondrechten die de Vlaamse samenleving kenmerken, zijn afkomstig van diverse bepalingen uitgaande van de Vlaamse, Belgische en Europese overheden en die Vlaanderen binden. Het Handvest voor Vlaanderen vormt het overzicht van deze organisatiebeginselen en grondrechten. Dit Handvest is een niet -tijdsgebonden tekst die de achtergrond weergeeft waartegen het streven naar een zelfstandig Vlaanderen, in Belgische en Europese context, zich afspeelt en dit met toepassing van het subsidiariteitsbeginsel . Door de globalisering in bijna alle sectoren van het maatschappelijk leven en de internationale en vooral Euro pese integratie is de absolute soevereiniteit een fictie geworden. De besluitvorming, de beleidsbevoegdheid is niet langer het monopolie van ””n overheid, maar wordt gedeeld door overheden op verschillende niveaus, die onderling met elkaar verbonden zijn. Ook de interne rechtsorde is grondig geŁnternationaliseerd, inzonderheid op het gebied van grondrechten, een essentieel onderdeel van dit Handvest voor Vlaanderen. Vlaanderen wil expliciet in herinnering brengen wat de waarden en beginselen zijn waarop de Vlaamse institutionele en politieke organisatie is gefundeerd. Het hierbij voorgestelde Handvest schetst, als basisdocument, het kader waarbinnen de zelfstandigheid van Vlaanderen vorm krijgt. Het Handvest voor Vlaanderen stelt de volgende grondslagen vo orop voor het functioneren van Vlaanderen als zelfstandige politieke entiteit. Vlaanderen heeft als politieke gemeenschap een duidelijk afgebakend grondgebied. Er is een sterke band tussen Vlaanderen en Brussel, de Vlaamse hoofdstad. De rechten en vrijhe den die in dit Handvest voor Vlaanderen zijn opgenomen, zijn ontleend aan het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie en de Belgische Grondwet. Het Handvest voor Vlaanderen vertrekt van het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie omdat dit de meest recente synthese is van de gemeenschappelijke waarden van de lidstaten van de Europese Unie. Ook door het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen is reeds gewezen op het belang van het Europees Handvest dat de rechten die ervan deel u itmaken, op het hoogste niveau van de gemeenschappelijke waarden van de lidstaten heeft geplaatst. Het is een eigentijdse synthese die voor het eerst alle traditionele burgerrechten en politieke rechten, alsmede de economische en sociale rechten, in ””n en kele tekst bijeen brengt. Het Handvest wil een ruimte tot stand brengen van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid. Vlaanderen sluit zich aldus volledig bij deze doelstelling aan. Alle voor Vlaanderen relevante bepalingen uit het Handvest worden in het Handvest voor Vlaanderen opgenomen en verder nog aangevuld met bepalingen uit de Belgische Grondwet wanneer dit nodig is omwille van de specifieke aard van de betrokken Grondwetsbepaling of omdat het Europees Handvest geen vergelijkbare bepaling bevat. Vlaanderen bevestigt zijn gehechtheid aan de beginselen van de rechtsstaat en de parlementaire democratie. De Vlaamse politieke instellingen Ð het Vlaams Parlement en de Vlaamse regering Ð worden op die wijze georganiseerd en hun werking zo geregeld dat de parlementaire, pluralistische democratie wordt gewaarborgd. Het beginsel van de scheiding
PAGE – 5 ============
5 der machten (wetgevende, uitvoerende, rechterlijke macht) en het representatief systeem zijn fundamentele beginselen van het Vlaams staatsbestel. Het kiesstelsel wor dt zorgvuldig geregeld en op een wijze dat de proportionaliteit in de vertegenwoordiging wordt ge‚erbiedigd. De beginselen die van toepassing zijn op de Vlaamse politieke instellingen en die verspreid liggen over regelgevende teksten afkomstig van verschil lende overheden, worden in het Vlaams Handvest opgenomen. Aldus wordt in dit Handvest voor Vlaanderen, zonder als zodanig rechtsregels uit te vaardigen, het geheel van rechtsregels bijeen gebracht die ten grondslag liggen aan de inrichting van het politie k-juridisch verband en aan de verhouding tussen het individu en de overheid. Vlaanderen bevestigt en verankert daardoor niet alleen zijn politieke zelfstandigheid maar brengt vooral de maatschappelijke basiswaarden in herinnering aan de hand waarvan het de hem toekomende verantwoordelijkheden en bevoegdheden moet opnemen. Daarom wordt in bijgaande tekst een belangrijk politiek engagement vooropgesteld, dat de aanzet vormt voor een Grondwet voor Vlaanderen in het kader van de grondwetgevende bevoegdheid d ie Vlaanderen dient te verwerven. TITEL I: VLAANDEREN, DEELSTAAT VAN BELGIè 1 (artikelen 1, 2 en 3 GW) Vlaanderen is een deelstaat van de federale S taat Belgi‚ en maakt deel uit van de Europese Unie. 2 (volgt impliciet uit een analoge toepassing v an de artikel en 33 en 34 GW) Vlaanderen is een op vrijheid gerichte democratische en sociale rechtsstaat. Vlaanderen is gebonden door de federale Grondwet en het voor Vlaanderen bindende internationale en Europese recht. 3 (artikelen 4, 5, 127 en 128 G W) Vlaanderen oefent de hem toekomende bevoegdheden als Vlaamse Gemeenschap en Vlaams Gewest uit in het Nederlandse taalgebied, bestaande uit de provincies Antwerpen, Limburg, Oost -Vlaanderen, Vlaams -Brabant en West -Vlaanderen, en tevens, als Vlaamse Gemeenschap, voor de instellingen in het tweetalig gebied Brussel -Hoofdstad die uitsluitend behoren tot de Vlaamse Gemeenschap.
PAGE – 6 ============
6 4 (artikelen 3, 4, 5, 6 van decreet van 7 november 1990 houdende vaststelling van het wapen, de vlag, het volkslied en de feestdag van de Vlaamse Gemeenschap) a. Vlaanderen heeft als wapen in goud een leeuw van sabel, geklauwd en getongd van keel. b. De vlag van Vlaanderen is geel met een zwarte leeuw, rood geklauwd en getongd. c. Het volkslied van Vlaanderen bestaat uit de eerst e twee strofen van ÒDe Vlaamse LeeuwÓ. d. De Vlaamse feestdag is 11 juli. 5 (decreet van 6 maart 1984 betreffende de keuze van Brussel tot hoofdstad van de Vlaamse Gemeenschap) De stad Brussel is de hoofdstad van Vlaanderen. TITEL II: DE RECHTE N EN VRIJHEDEN 6 (artikel 1 Handvest 7 december 2000 van de grondrechten van de Europese Unie, voortaan Handvest) De menselijke waardigheid is onschendbaar. Zij moet worden ge‚erbiedigd en beschermd. 7 (artikel 2, ¤1 Handvest ) Eenieder heeft recht op leven. 8 (artikel 3 Handvest en nieuw artikel 22 bis , eerste lid GW) a. Eenieder heeft recht op lichamelijke en geestelijke integriteit. In het bijzonder heeft elk kind recht op eerbiediging van zijn morele, lichamelijke, geestelijke en seksuele integr iteit. De wetgevende macht waarborgt de bescherming van dat recht. b. In het kader van de geneeskunde en de biologie moeten met name in acht worden genomen: a) de vrije en geŁnformeerde toestemming van de betrokkene, volgens de door de wetgevende macht bepa alde regels; b) het verbod van eugenetische praktijken, met name die welke selectie van personen tot doel hebben;
PAGE – 8 ============
8 Het voorgaande staat niet de berechting en bestraffing in de weg van iemand die schuldig is aan een handelen of nalaten dat ten tijde van het handelen of nalaten een misdrijf was volgens de door de volkerengemeenschap erkende algemene beginselen. De zwaarte van de straf mag niet onevenredig zijn aan het strafbare feit. De in 9 bedoelde straffen en in het bijzonder de dood straf, de straf van verbeurdverklaring der goederen en de burgerlijke dood kunnen niet worden ingevoerd. 14 (artikel 47 Handvest, in samenhang met artikel 13, artikel 146 en artikel 161 GW) Eenieder wiens door het recht van Vlaanderen gewaarborgde recht en en vrijheden zijn geschonden, heeft recht op een doeltreffende voorziening in rechte, met inachtneming van de in dit hiernavolgende voorwaarden. Eenieder heeft recht op een eerlijke en openbare behandeling van zijn zaak, binnen een redelijke termijn, d oor een onafhankelijk en onpartijdig gerecht dat vooraf door de wetgevende macht is ingesteld. Eenieder heeft de mogelijkheid zich te laten adviseren, verdedigen en vertegenwoordigen. Rechtsbijstand wordt verleend aan degenen die niet over toereikende fin anci‚le middelen beschikken, voor zover die bijstand noodzakelijk is om de daadwerkelijke toegang tot de rechter te waarborgen. 15 (artikel 50 Handvest) Niemand wordt opnieuw berecht of gestraft in een strafrechtelijke procedure voor een strafbaar feit waarvoor hij reeds onherroepelijk is vrijgesproken of veroordeeld. 16 (artikel 7 en 8 Handvest, in samenhang met de artikelen 15, 22 en 29 GW) a. Eenieder heeft recht op eerbiediging van zijn priv” -leven, zijn familie – en gezinsleven, zijn woning en zi jn communicatie . b. De woning is onschendbaar; geen huiszoeking kan plaatshebben dan in de rechtens bepaalde gevallen. c. Eenieder heeft recht op bescherming van zijn persoonsgegevens. Deze gegevens moeten eerlijk worden verwerkt, voor bepaalde doeleind en en met toestemming van de betrokkene of op basis van een andere gerechtvaardigde grondslag waarin de wetgevende macht voorziet. Eenieder heeft recht op toegang tot de over hem verzamelde gegevens en op rectificatie daarvan.
PAGE – 9 ============
9 Een onafhankelijke autorite it ziet erop toe dat deze regels worden nageleefd. 17 (artikel 9 Handvest) Het recht te huwen en het recht een gezin te stichten worden gewaarborgd volgens het geldend recht dat de uitoefening van deze rechten beheerst. 18 (artikel 10 Handvest, in sam enhang met artikel 19, 20 en 21, eerste lid GW) a. Eenieder heeft recht op vrijheid van gedachte, geweten en godsdienst , behoudens bestraffing van de misdrijven die ter gelegenheid van het gebruikmaken van die vrijheden worden gepleegd . Dit recht omvat te vens de vrijheid om van godsdienst of overtuiging te veranderen, alsmede de vrijheid hetzij alleen, hetzij met anderen, zowel in het openbaar als priv”, zijn godsdienst te belijden of overtuiging tot uitdrukking te brengen in erediensten, in onderricht, in praktische toepassing ervan en in het onderhouden van geboden en voorschriften. Het recht op dienstweigering op grond van gewetensbezwaren wordt erkend volgens het geldend recht dat de uitoefening van dit recht beheerst. b. Niemand kan worden gedwongen op enigerlei wijze deel te nemen aan handelingen en aan plechtigheden van een eredienst of de rustdagen ervan te onderhouden. c. De overheid heeft niet het recht zich te bemoeien met de benoeming of de installatie der bedienaren van enige eredienst of hen te verbieden briefwisseling te houden met hun overheid en de akten van deze overheid openbaar te maken, onverminderd, in laatstgenoemd geval, de gewone aansprakelijkheid inzake drukpers en openbaarmaking. 19 (artikel 11 Handvest, in samenhang met de ar tikelen 19 en 25 GW) a. Eenieder heeft recht op vrijheid van meningsuiting, behoudens bestraffing van de misdrijven die ter gelegenheid van het gebruikmaken van die vrijheden worden gepleegd. Dit recht omvat de vrijheid een mening te hebben en de vrijheid kennis te nemen en te geven van informatie of idee‚n, zonder inmenging van enig openbaar gezag en ongeacht grenzen. b. De vrijheid en de pluriformiteit van de media worden ge‚erbiedigd, behoudens bestraffing van de misdrijven die ter gelegenheid van het gebruikmaken van die vrijheden worden gepleegd. c. De drukpers is vrij; de censuur kan nooit worden ingevoerd; geen borgstelling kan worden ge‚ist van de schrijvers, uitgevers of drukkers. Wanneer de schrijver bekend is en zijn woonplaats in Belgi‚ he eft, kan de uitgever, de drukker of de verspreider niet worden vervolgd. 20 (artikel 12 Handvest, in samenhang met de artikelen 19, 26 en 27 GW)
PAGE – 10 ============
10 a. Eenieder heeft op alle niveaus, met name op politiek, vakverenigings – en maatschappelijk gebied, het rech t op vrijheid van vreedzame vergadering en op vrijheid van vereniging , mits hij zich gedraagt naar de voorschriften van de wetgevende macht die het uitoefenen van dit recht kunnen regelen zonder het echter aan een voorafgaand verlof te onderwerpen. Deze bepaling is niet van toepassing op bijeenkomsten in de open lucht, die ten volle aan de politiewetten onderworpen blijven. b. De vrijheid van vereniging omvat mede eenieders recht, ter bescherming van zijn belangen samen met anderen vakverenigingen op te ri chten of zich daarbij aan te sluiten. c. Politieke partijen dragen bij tot de uiting van de politieke wil van de burgers. 21 (artikel 13 Handvest) De kunsten en het wetenschappelijk onderzoek zijn vrij. De academische vrijheid wordt ge‚erbiedigd. 22 (artikel 24 GW, in samenhang met artikel 14, ¤1 Handvest) a. Het onderwijs is vrij; elke preventieve maatregel is verboden; de bestraffing van de misdrijven wordt alleen door de wetgevende macht geregeld. De keuzevrijheid van de ouders is gewaarborgd . De Vlaamse Gemeenschap richt neutraal onderwijs in. De neutraliteit houdt onder meer in, de eerbied voor de filosofische, ideologische of godsdienstige opvattingen van de ouders en de leerlingen. De scholen ingericht door openbare besturen bieden, tot he t einde van de leerplicht, de keuze aan tussen onderricht in een der erkende godsdiensten en de niet -confessionele zedenleer. b. Zo Vlaanderen als inrichtende macht bevoegdheden wil opdragen aan een of meer autonome organen, kan dit slechts bij decreet, a angenomen met een meerderheid van twee derden van de uitgebrachte stemmen. c. Ieder heeft recht op onderwijs, met eerbiediging van de fundamentele rechten en vrijheden. De toegang tot het onderwijs is kosteloos tot het einde van de leerplicht. Alle leerl ingen die leerplichtig zijn, hebben ten laste van de gemeenschap recht op een morele of religieuze opvoeding. d. Alle leerlingen of studenten, ouders, personeelsleden en onderwijsinstellingen zijn gelijk voor het recht . Het recht houdt rekening met object ieve verschillen, waaronder de eigen karakteristieken van iedere inrichtende macht, die een aangepaste behandeling verantwoorden.
PAGE – 11 ============
11 e. De inrichting, erkenning of subsidi‚ring van het onderwijs door Vlaanderen wordt geregeld door de wetgevende macht . f. Ee nieder heeft recht op toegang tot beroepsopleiding en bijscholing. 23 (artikel 23, lid 1 en 2 GW) Ieder heeft het recht een menswaardig leven te leiden. Daartoe waarborgt de wetgevende macht, rekening houdend met de overeenkomstige plichten, de economi sche, sociale en culturele rechten, waarvan zij de voorwaarden voor de uitoefening bepaalt. 24 (artikel 15 en artikel 31 Handvest, in samenhang artikel 23, derde lid, 1¡, eerste deel GW) a. Eenieder heeft het recht te werken en een vrijelijk gekozen of aanvaard beroep uit te oefenen onder billijke , gezonde, veilige en waardige arbeidsvoorwaarden en tegen een billijke vergoeding in het raam van een algemeen werkgelegenheidsbeleid dat onder meer gericht is op het waarborgen van een zo hoog en stabiel mogel ijk werkgelegenheidspeil. b. Iedere burger van de Europese Unie is vrij werk te zoeken, te werken, zich te vestigen en diensten te verrichten. Onderdanen van derde landen die het toegestaan is op het grondgebied van de lidstaten te werken, hebben recht o p arbeidsvoorwaarden die gelijkwaardig zijn aan die welke de burgers van de Europese Unie genieten. c. Iedere werknemer heeft recht op een beperking van de maximumarbeidsduur en op dagelijkse en wekelijkse rusttijden, alsmede op een jaarlijkse vakantie me t behoud van loon. 25 (artikel 27 Handvest) Werknemers en hun vertegenwoordigers moeten in de gevallen en onder de voorwaarden waarin het geldende recht voorziet, de zekerheid hebben, dat zij op passende niveaus tijdig worden geŁnformeerd en geraadpleeg d. 26 (artikel 28 Handvest) Werkgevers en werknemers of hun respectieve organisaties hebben overeenkomstig het geldende recht, het recht op passende niveaus collectief te onderhandelen en collectieve arbeidsovereenkomsten te sluiten, alsmede, in geval v an belangenconflicten, collectieve actie te ondernemen te r verdediging van hun belangen, met inbegrip van staking. 27 (artikel 29 Handvest)
103 KB – 37 Pages