Quadrilogy waarin een vrouw als ware heldin meermaals een extreem dodelijk buitenaards wezen geheel eigenhandig weet te verslaan.
101 KB – 59 Pages
PAGE – 1 ============
Alien ating Empowerment Female Agency in the Alien Quadrilogy Onderzoekswerkgroep & Eindwerkstuk Auteur: Mashya D.T. Boon 5933870 E-mail: deirdreboon@yahoo.com Telefoonnummer: 06-28781855 Docente: Dr. Cathrine M. Lord Werkgroep: Transmedialities Opleiding: Media & Cultuur Universiteit van Amsterdam Inleverdatum: 23-1-2012 Aantal woorden: 16.495
PAGE – 2 ============
2Inhoudsopgave – Introduction: Alien Yin and Yang p. 3-4 – Ripley™s Reign: The Quadrilogy and its Protagonistp. 5-10 The Battle of the Bitches: Lt. Ellen Ripley in Controlp. 5-7 A Heroine is Born: Lt. Ellen Ripley Gaining Momentump. 8-10 – Female Agency : Gender and Genre Troublep. 11-23 Women, Film and Agency: Lt. Ellen Ripley Out of Placep. 11-14 The Final Girl: Laurie, Sally, Nancy, Kirsty and Ripleyp. 15-19 Lt. Ellen Ripley as True Violent Female Action Characterp. 19-23 – Feminine Source of Power: Breaking the Boundariesp. 24-39 ‚The Miracle of Life™: (Terrible) Powers of Reproductionp. 24-27 An Alien is Conceived: Problematizing the Reproductive Systemp. 27-29 Last Supper: Monstrous Male Birth p. 29-31 The Monstrous-Feminine: Woman as Beginning and End p. 31-34 Maternal Agency : Deconstructing the Structurep. 34-39 – Lt. Ellen Ripley and the Alien: Up Close and Personalp. 40-54 Embracing the Enemy: Gaining Alien Agency p. 40-41 Visual Fusion: Back to Back, Hand in Hand, Head to Headp. 41-47 Thematic Entanglement: Monstrous Mothering and Cyborg Superpowerp. 48-51 Biological Bond: Ripley™s Terrible Powers of Reproductionp. 51-54 – Conclusions: Alien ating Empowermentp. 55-56
PAGE – 3 ============
3Introduction: Alien Yin and Yang Van verliefde vrouwen kijken wij niet op, van paniekerige vrouwen ook niet, vr ouwen in gevaar zijn ons niet vreemd, we zijn gewend aan roddelende vrouwen, ges lachtofferde vrouwen, verleidelijke vrouwen, lijdzame vrouwen, verzorgende vrouwen, overdonderde vrouwen, hulpeloze vrouwen, geobjectiveerde vrouwen Œ maar voornamelijk pijnlij k passieve vrouwen. Van jongs af aan krijgen wij op het witte doek beelden aanreikt van vrouwen die buitensporig afhankelijk zijn. Vrouwen die slechts met een man aan hun zi jde zich staande weten te houden. De man is doorgaans degene die de touwtjes in handen heeft , die beslissingen neemt, die over agency beschikt. In de regel lijken vrouwen van dergelijke privileges verstoken te zijn. Dit hardnekkige, negatieve stereoty pe heeft decennialang wereldwijd als rolmodel gefungeerd voor vele meisjes. Men kan zich afvragen of er ook beelden bestaan van filmische vrouwen die een bepaald soort empowerment opleveren voor de kijkster van Hollywoodfilms. Bestaat er binnen de mainstream cinema een vrouwelijk personage dat over waarlijk vrouwelijke agency beschikt? De tweede feministische golf die aanspoelde in de jaren ™70 van de vorige eeuw, heeft een lichte rimpeling teweeggebracht in de patriarchische kwee kvijver die Hollywood heet. Een aantal sterke vrouwen maakte sindsdien haar opmars naar het wit te doek Œ met als aanvoerster luitenant Ellen Ripley. De protagoniste van de huiveringw ekkende Alien Quadrilogy waarin een vrouw als ware heldin meermaals een extreem dodeli jk buitenaards wezen geheel eigenhandig weet te verslaan. Wellicht kan men in haar figuur een bron van kracht ontwaren, die onvervalst vrouwelijk van aard is. Een vorm van agency die zijn weerga niet kent.
PAGE – 4 ============
4De complexe constructie van het personage van luitenant Ellen Riple y binnen de Alien Quadrilogy zal in nagenoeg al zijn facetten onder de loep genomen worden. Alle reerst wordt het personage en de Quadrilogy gecontextualiseerd, waardoor Ripley en de vier films een betekenisvolle plaats vinden binnen de Hollywoodtraditie. Hierbij vormt het concept agency een sleutelbegrip, dat in verband gebracht wordt met de doorgaans regulat ieve en normatieve conventies van het principe van gender . Een concept dat gestructureerd wordt door rigide en cultureel bepaalde binaire opposities, die de constructie van onze ident iteit en onze werkelijkheid bepalen. Binaire opposities zoals man en vrouw, mens en al ien, leven en dood, zwart en wit. Yin en yang. Vervolgens ontvouwt zich een provocatief ident iteitsspel door de films en het personage van Ripley een dialoog aan te laten gaan met verscheidene Œ voornamelijk psychoanalytische Œ feministische theorieën. Onder meer m et roemruchte coryfeeën als Barbara Creed, Mary Ann Doane, Donna J. Haraway en J ulia Kristeva. In het laatste gedeelte worden de vier films bezien en geanalyseerd in he t licht van de aldus gepostuleerde slotsommen. Afb. 1: Het klassieke yin en yang teken en de Alien variant Œ promotie poster Alien³
PAGE – 5 ============
5Ripley™s Reign: The Quadrilogy and its Protagonist The Battle of the Bitches: Lt. Ellen Ripley in Cont rol fiGet away from her, you BITCH!fl (dialoog uit Aliens , t.c. 02:19:15) schreeuwt luitenant Ellen Ripley (Sigourney Weaver) in Aliens (Cameron, 1986) uit Œ met een tomeloze, bijna onmenselijke kracht waarbij de grond onder haar voeten lijkt te trille n. Zo™n imponerende kreet heeft zij ook wel nodig. Haar tegenstander is namelijk de kwaa daardige en kolossale koningin van een bijzonder gevaarlijk buitenaards ras, wier hele kroost Ripl ey zojuist in een immense vuurzee heeft vernietigd. De koningin is derhalve extreem pissig en heeft het voorzien op Ripley en háár ‚spruit™. Maar Ripley laat het er zek er niet bij zitten en doet er alles aan om de monsterlijke moeder weg te lokken van haar niet-bi ologische dochtertje. Om opgewassen te kunnen zijn tegen de fysieke kracht van haar superieure oppon ent, hijst zij zich in een zogeheten power loader Œ een imposant werktuig dat normaliter gebruikt wordt door ruige dokwerkers om zware ladingen vanuit ruimteschepen te transport eren. Dit logge werktuig heeft zij geheel onder controle. Ripley bedient het appara at met een even groot gemak als zij haar eigen ledematen beheerst, getuige een scèn e in het begin van de film waarbij zij twee van haar mannelijke meerderen flink op hun neus dee d kijken door het kolos met souplesse en uitzonderlijke precisie te bestieren. In dit verva arlijk gele, robotische gevaarte Œ voorzien van een omineus zwaailicht en twee gigantische schaarachtige machines als handen Œ bestormt Ripley onverschrokken haar angstaanjagende antagonis t. Wat volgt, is een handgemeen dat in de filmgeschiedenis inmiddels epische proporties heeft aangenomen: the battle of the bitches has begun .Deze apotheose kwam echter voor vele kijkers van de film als ee n grote verrassing. Onze heldin Ripley heeft er al ruim twee uur aan gruwelijke avont uren met de aliens opzitten, waarbij zij meermaals Œ door mateloze moed en ongebreidelde inventivi teit tentoon te
PAGE – 6 ============
6spreiden Œ haar medestanders van de dood heeft gered. Daarbij heeft zi j tevens een indrukwekkend aantal uitgeschakelde aliens op haar naam staan. Bovendien heeft Ripley tijdens al deze buitenaardse beproevingen een nieuwbakken familie wet en te verzamelen Œ bestaande uit het weesmeisje Newt als adoptief dochter, korporaal Dwayne Hicks als instant hubby en de androïde Bishop als synthetisch, veredeld huisdier. Een happy ending zou totaal niet hebben misstaan op dit moment in de film. Maar hoe heviger en ta lrijker de beproevingen zijn die een held moet doorstaan, des te groter is de heldenmoed. Ripley heeft nagenoeg alle dodelijke nakomelingen van de koningin uitger oeid, haar bij elkaar geraapte gezinnetje in ogenschijnlijke veiligheid gesteld en ervoor gezorgd dat de met aliens geïnfesteerde planeet binnen enkele minuten compleet wordt opgeblazen; elk spoor van de buitenaardse dreiging, inclusief de koningin, zal weggevaagd w orden. Kortom, deze vrouw heeft ruimschoots aan haar taak als actieheldin voldaan. Gemoedeli jk lopen Ripley en Bishop Œ vergezeld door Newt Œ om het ruimteschip heen voor een laatste inspectie. De gewonde Hicks bevindt zich al binnenin het schip, waarmee het viertal hun reis terug naar de aarde wil inzetten. Ripley pauzeert een moment om Bishop een welve rdiend klopje op zijn schouder te geven; ze zegt dat hij het goed heeft gedaan. Alles i n de film lijkt er op te wijzen dat deze heldin en haar gevolg klaar zijn voor vertrek. Het publiek verwa cht op elk moment de aftiteling. Maar in plaats van een sereen laatste shot dat overgaat in een fade , verschijnt voor de voeten van Bishop de welbekende vlek van alien zoutzuurbloed die de Alien Quadrilogy zo kenmerkt. De kijker weet onmiddellijk dat er nog een brute grande finale te wachten staat. Terwijl het zuur met een geweldig gesis zich e en weg door de grond onder hun voeten heen bijt, wordt het torso van Bishop door de getande, gitzwarte sta art van de koningin doorboord en meters hoog wordt hij de lucht in getild. In al haar afgrijse lijkheid wordt het karkasachtige lichaam van de koningin onthuld. Met een soepele beweging klieft zij de androïde doormidden, om vervolgens haar pijlen op Ripley en Newt te richten. Z oals een
PAGE – 8 ============
8A heroine is Born: Lt. Ellen Ripley Gaining Momentu m Een dergelijke heldin als luitenant Ellen Ripley Œ die over onvervalst e agency lijkt te beschikken Œ schijnt een schaars goed te zijn binnen de Hollywoodtraditie. Vóór haar verschijning op het witte doek was er nagenoeg geen vrouw te vinden die ge heel eigenhandig de vijand wist te verslaan. Haar erfenis begint in 1979 wanneer de eerste film van de Alien Quadrilogy onder regie van Ridley Scott de wereld verovert. De introductie van dit sterke, vrouwelijke hoofdpersonage heeft een giga ntische impact gehad op zowel de filmindustrie als het wereldwijde publiek. Ve le kijkers, en met name jonge meisjes, stonden versteld van het personage van de luitenant Œ dat in eerste instantie zelfs niet eens per se voor een vrouw geschreven bleek te zijn (Gallardo & Smith, 2004: p. 16). Maar de makers van Alien (Scott, 1979) waren ervan overtuigd dat het grote publiek klaar was voor een sterke vrouw in de hoofdrol en er niet door af geschrikt zou worden: fiit shows that women as heroic survivors was a concept alie n enough to constitute a surprise for the audience while at the same time not so foreign t hat it would put mainstream audiences offfl (Gallardo & Smith, 2004: p. 17). Waarschijnlijk heeft nie t alleen een gewiekste marketingstrategie ervoor gezorgd dat Ripley een he ldin is geworden in plaats van een held, maar ook de opkomst van de vrouwenbeweging voorzag de film van een vruchtbare voedingsbodem: fiThough Ripley was, as many critics have pointed out, a product of masculine discourse, [–], the character Ripley as she appeared on t he screen is, nonetheless, the product of 1960s and ™70 Second Wave feminismfl (Gallardo & Smith, 2004: p. 3) . Sigourney Weaver™s medespeelster Winona Ryder in de vierde film uit de reeks, Alien: Resurrection (Jeunet, 1997), herinnert zich nog goed hoe het voor haar als klein meisje in 1979 extreem opwindend was om Ripley destijds voor de eerste keer haar geduchte tegenstander, the alien , te zien verslaan:
PAGE – 9 ============
9 ˘ ˘ˇ˘ ˆ ˝ ˛ˇ ˚˘˘˜ ˆ˘ ˇ˝ˇ ˝˛˝ ˇ˛˘ ˘˛ˆ˘ˇ ˆˆ˝ˆ ˆ˝˛ ˘!˛ˆ ˘”ˆ˝ “˘˘˘ˆ#˘ˆ! ˘˘ˆ˝ ˆ˝ˇ$”˘˘%˝(( )*,)- Luitenant Ellen Ripley wist , mede dankzij haar bravoure en onversc hrokkenheid, uit te groeien tot een onvervalst rolmodel voor vele meiden door de decennia h een. Er zijn zelfs heuse ‚luitenant Ellen Ripley action figure poppetjes™ op de markt gebracht, compleet uitgerust met power loader , flame thrower en pulse rifle (zie afbeelding 3 hieronder: p. 9). Dergelijke commerciële en populair culturele uitingen getuigen onder meer va n de invloed die het personage van Ellen Ripley heeft gehad. Ripley verscheen precies op het juiste moment, ogenschijnlijk geheel onverwacht, binnen een filmische traditie die voorhe en louter door mannelijke figuren gedomineerd werd. Afb. 3: Luitenant Ellen Ripley als action figure door HotToys De heldhaftige acties van luitenant Ellen Ripley in de eerste film Alien Œ waarbij voor de eerste keer het sciencefictiongenre succesvol gecombineerd we rd met het horrorgenre Œ vonden hun navolging in een zo mogelijk nog populairder sequel . De film Aliens , van de hand
PAGE – 10 ============
10 van blockbuster regisseur James Cameron, groeide in 1986 uit tot een waar acties pektakel. De reeks zou in eerste instantie een trilogie worden, die regisse ur David Fincher in 1992 moest afsluiten met de meest duistere film uit de reeks, waarbij el ementen van het genre van de psychologische thriller geïncorporeerd werden. Luitenant Ellen Ripl ey vindt in deze film zelfs op een zeer heldhaftige wijze de dood in haar strijd om het kwaadaar dige buitenaardse ras hopelijk voor eens en altijd uit te roeien. Maar de producenten en de crew van de films wilden het succes van de reeks toch verder uitbreiden. En in 1997, bijna 30 jaar na dat de luitenant het licht zag, kwam het vierde deel uit waarbij regisseur Jean-Pie rre Jeunet met een postmoderne knipoog van pastiche en parodie Ripley uit de dood liet herrijzen. De vier films zijn ieder op zich zeer verschillend, vooral door de g enremixen die toegepast zijn. In handen van de vier regisseurs hebben de films iede r een zeer eigen karakter gekregen. Er zijn echter altijd twee elementen geweest die e en zeer hechte eenheid van de Alien Quadrilogy hebben gemaakt: het prachtige en lugubere design van de alien Œ ontwor pen door de Zwitserse surrealist Hans Rudolf Giger (geboren 1940) Œ en het personage van luitenant Ellen Ripley. Haar verschijning als heldin in de volste zi n van het woord is wellicht het meest opmerkelijke kenmerk van de reeks, die mijns inziens voor het grote succes van de films hebben gezorgd. Het is interessant om te bezien welke ontwikke lingen haar personage heeft doorgemaakt, om te onderzoeken hoe haar heldhaftige kwaliteiten t ot uiting komen binnen de constructie van de vier films. Films uit een patriarchisc he traditie die normaliter geen ruimte lijkt te bieden voor een dergelijk sterk vrouwelijk persona ge. Daarbij rijst de vraag hoe het personage van luitenant Ellen Ripley zich verhoudt tot andere sterke vrouwen die op het witte doek verschenen. De kracht en agency van deze speciale filmische vrouw zal in nagenoeg al haar facetten onder de loep genomen worden, en met name hoe deze agency beïnvloed wordt en wellicht juist versterkt wordt door haar angstaanja gende en ambigue antagonist, the alien .
PAGE – 11 ============
11 Female Agency : Gender and Genre Trouble Women, Film and Agency : Lt. Ellen Ripley Out of Place Tegenwoordig schrikt de kijker van Hollywoodfilms niet meer terug v an het zien van sterke vrouwen op het witte doek, zoals luitenant Ellen Ripley. Vrouwen in de hoofdr ol die hun mannetje weten te staan, die met vindingrijkheid en vaak ook fysiek ge weld hun tegenstander eigenhandig en zonder hulp op de knieën weten te brengen; actieheldinnen die z eker niet onderdoen voor hun mannelijke tegenhangers. Echter, een waarlijk actieve rol waarbij het eigen lot autonoom bepaald kan worden, is niet altijd voor filmische vrouwen weggelegd geweest. De mate van agency waarover vrouwelijke personages beschikken, is doorgaans bedroevend gering. Agency is echter een tamelijk breed concept. Wat men onder agency verstaat, loopt qua betekenis in verscheidene wetenschappelijke disciplines uiteen. Ba saal gezien behelst het begrip a gency Œ met name binnen de sociale wetenschappen en de geesteswetensch appen Œ de capaciteit van een individu om onafhankelijk te handelen. Anders gesteld, agency behelst de mogelijkheid van het individu om zijn of haar eigen vrije keuzes te m aken en de mogelijkheid deze keuzes ook daadwerkelijk uit te voeren of op te leggen aan de werel d om hem of haar heen. Dit begrip wordt dikwijls tegenover het begrip structure geplaatst. Dit concept kan gezien worden als een set van invloedrijke, sociale structuren die permanent in de maatschappij aanwezig zijn en het individu in grote mate vormen en z ijn of haar levensloop bepalen. Deze factoren zijn aldus van invloed op het handelen van het individu e n limiteren zijn of haar beslissingen en mogelijkheden in het leven. Hierbij kan me n denken aan grote factoren zoals onder meer klasse, religie, etniciteit en gender . Welk van de twee begrippen veeleer van toepassing zijn op de ontwikkeling en keuzevrijheid van het i ndividu, wordt ook wel het zogeheten structure-agency- debat genoemd. Het is een fidiscussie over de vraag of
101 KB – 59 Pages