Wie is verantwoordelijk? In de ideale wereld neemt iedereen zijn eigen verantwoordelijkheid en neemt daar de consequenties van voor lief. Maar we leven niet in
80 KB – 11 Pages
PAGE – 1 ============
66Hoofdstuk 4: Verantwoordelijkheid Valse bescheidenheid is de angst verantwoording te moeten dragen voor zijn gaven. Š Theo Mestrum, Nederlands dichter en aforist (1956) Verantwoordelijkheid nemen is de consequenties dragen van gedrag dat jij vertoont of gedrag dat jij nalaat. Daarnaast is verantwoorde -lijkheid nemen oplossingsgericht denken. Als je jezelf als de verant -woordelijke voor een project ziet, zoek je ook naar een oplossing als iets niet goed is gegaan. Mensen zijn bereid om verantwoordelijkheid te nemen als ze de consequenties van iets denken te kunnen overzien. De ene persoon neemt meer risico dan een ander of denkt dat hij of zij de conse -quenties wel kan afschuiven op een ander. Ander personen zijn voor -zichtiger, ontwikkelen zich wellicht minder snel, maar vallen ook minder diep. Zelf verantwoordelijkheid nemen Op jouw schip ben jij kapitein. Je komt aan bij een vreemde haven en er komt een loods aan boord. De loods weet wat hij doet, daar neemt hij verantwoordelijkheid voor. Jij hebt als kapitein echter altijd de eindverantwoordelijkheid voor het schip, ook als de loods een fout maakt.Dat geldt ook in jouw leven en ook bij een onderneming. Een goede leider of ondernemer spreekt dus ook duidelijk zijn voorwaarden uit voor het uitvoeren van een klus. Dit om onnodige risico™s uit te sluiten. Als ondernemer spreek je ook je verwachtingen uit naar de mensen die je inhuurt voor een bepaalde klus. ‚Dit is het resultaat
PAGE – 2 ============
67dat wij willen halen en dit zijn de stappen die we daarvoor moeten nemen.™ Het team overlegt dan over hoe die resultaten te bereiken zijn en wat er wel en niet mogelijk is. Zonder een sterke leider die het proces in de gaten houdt, zal het resultaat suboptimaal zijn. Het resultaat is namelijk afhankelijk van alle radertjes in de machine, maar er is er maar één die de knoppen bedient: de ondernemer. Dit mechanisme geldt voor ondernemingen, voor teams, voor ge -zinnen, voor verenigingen en dat geldt ook voor landen. Er is één president, er is één centraal bestuur er is één iemand die de eindver -antwoordelijkheid heeft. Hoe groter het bedrijf of team, hoe meer tussenverantwoordelijken er zijn. Hoe hoger je klimt in de mast, hoe beter je overzicht hebt over waar je naartoe gaat en hoe iedereen op het schip aan het werk is. Wie is verantwoordelijk? In de ideale wereld neemt iedereen zijn eigen verantwoordelijkheid en neemt daar de consequenties van voor lief. Maar we leven niet in een ideale wereld en het kan maar zo gebeuren dat jij de schuld krijgt van andermans fouten. Daar kun je als slachto˜er op reageren: ja, maar, hij dit of hij dat. Je kunt er ook gelaten over zijn en denken: volgende keer beter. Je kunt het accepteren en een tegeno˜ensief beginnen om te bewijzen dat jij geen enkele verantwoordelijkheid kan dragen voor de gevolgen. Als iemand jou verantwoordelijk houdt voor een bepaalde actie kun je daar vaak weinig aan veranderen, maar jij beslist wel hoe je hierop reageert. Over die reactie kan jij verantwoordelijkheid dragen. Maak voor jezelf uit of het sop de kool waard is. Is tegengas nodig of kun je het beter bij zwijgen laten omdat deze persoon dit bij ieder –
PAGE – 3 ============
68een doet en het inmiddels bekend is dat het nooit aan hem zelf ligt? Maak jij jezelf kwaad, voel je je beledigd? Onderzoek dan waarom jij dat gevoel hebt, zeker als het om herhaaldelijk gevoel gaat. Klopt het dat jij elke keer de Sjaak bent of dénk jij dat je elke keer de Sjaak bent? Komt dat laatste vaak voor, dan wordt het tijd dat jij verantwoordelijkheid gaat nemen voor jouw reactie. Als je dat niet doet, blijf je in je slachto˜ergedrag hangen. Overal verantwoordelijk voor zijn Je kunt niet overal de verantwoordelijkheid voor nemen, zeker niet als je functioneert in een groot team en met veel mensen aan een project werkt. Je draagt dan indirecte verantwoordelijkheid omdat je de processen die tot resultaat leiden maar beperkt kunt beïnvloeden. Waar je wel verantwoordelijkheid voor moet nemen, is je eigen le -ven en je eigen moraal. Anderen beschuldigen als iets niet lukt in jouw leven, maakt je tot een slachto˜er. ‚Ja, maar hij deed dit en zij deed dat en daarom kon ik dat en dat niet doen™: ˚auwekul. Jij bent verantwoordelijk voor jouw leven en hoe je handelt. Niet studeren betekent niet slagen voor je examen, niet werken betekent geen in -komen verwerven, niet veranderen is stilstaan. Dat wil niet zeggen dat studeren, ondernemen, op zoek zijn naar werk, veranderen of accepteren makkelijk is. Maar door toch die moeilijke zaken aan te pakken groei je. Als je wilt groeien, je persoonlijkheid wilt ontwikkelen, inkomen wilt genereren, meer vrije tijd wil creëren en relaties wil onderhou -den, dan houdt dat in dat jij verantwoordelijkheid moet nemen op al die gebieden. Wat is jouw excuus waardoor iets niet lukt? Waarom lukt iets jou niet?
PAGE – 4 ============
69Binnen jouw mogelijkheden en omstandigheden ben jij verantwoor -delijk. Lijdzaam afwachten, het slachto˜er zijn, is geen goede optie omdat er dan niks aan je situatie verandert. Wanneer neem jij verantwoordelijkheid voor jezelf en je omgeving? Op het moment dat je met de rug tegen de muur staat en er long -kanker is geconstateerd, stop je met roken. Het is eigenlijk te laat om actie te ondernemen. Op het moment dat een klant vraagt om contact met je op te nemen en jij doet dat een week later, kan het zijn dat jij geen o˜erte meer hoeft op te maken. Wanneer neem jij ver -antwoordelijkheid voor jezelf, je werk en je omgeving? Wanneer zijn de gevolgen van niet veranderen groot genoeg om die verandering te laten plaatsvinden?Je kunt je ogen niet meer sluiten voor de gevolgen van stress, thuis of op het werk, ongezond eten, roken, alcohol drinken, tekort aan slaap, te laat reageren, zaken voor je uit schuiven, het uitspreken van je haatgevoelens of juist het niet uitspreken van je ideeën. Om echter uit die comfortabele stoel te komen en actie te onderne -men, moet er nog heel wat gebeuren. Ongefundeerd hoop je dat jij degene bent die, net als je oom Jan, op je 93ste pas doodgaat na je hele leven te hebben gerookt. Of dat je net als die vroegere collega de loterij wint en nooit meer hoeft te werken voor je geld. Met die hoop blijf je in je luie stoel zitten, houd je je vast aan je oude patroon en hoop je dat je met dat geluk niets hoeft te veranderen. Wanneer besef je dat als jij iets anders wilt, je er echt iets voor moet doen?
PAGE – 5 ============
70De verantwoordelijkheid van een ander Iedereen heeft verschillende verantwoordelijkheden die passen in zijn of haar leven. Een stagiaire heeft andere verantwoordelijkheden dan iemand die al jarenlang een eigen onderneming runt, een oudste kleuter heeft meer verantwoordelijkheid dan een jongste kleuter. Iedereen heeft wel de verantwoordelijkheid voor zijn eigen welzijn en reacties. Natuurlijk zijn er situaties waar je niets aan kunt doen, bijvoorbeeld dat je met een handicap wordt geboren, een jeugd met geweld meemaakte of geboren wordt in een land waar oorlog heerst. Maar op het moment dat je volwassen bent, ben je zelf verantwoor -delijk voor jouw welzijn, ongeacht uit welke situatie je voortkomt of in zit. Iemand die de hele dag veel pijn heeft, heeft zelf de verant -woordelijkheid om lichtpuntjes te vinden in zijn bestaan. Als jij als oudste kind uit een gezin de jongere kinderen hebt opgevoed, dan is het aan jou om je broers en zussen los te laten omdat ze volwassen zijn geworden. Jij bent er in je verdere leven verantwoordelijk voor om dat oudste zijn achter je te laten en te accepteren dat het zo is geweest. Als jij de onderneming van je ouders overneemt, ben jij degene die de beslissingen en de verantwoording neemt, ook over de manier waarop jij je ouders nog betrekt in jouw onderneming. Je verantwoordelijk voelen Met name moeders voelen zich nog wel eens verantwoordelijk voor alles en iedereen. Zonder hen zou de wereld van hun kinderen, part -ner en ouders instorten. Ze voelen zich zo verantwoordelijk dat het de anderen benauwt. Eigenlijk is het nogal egocentrisch: wie ben jij om te denken dat een ander geen verantwoordelijkheid aankan? Troost voor alle moeders: je bent niet onmisbaar, al zal je ongetwij -feld gemist worden als je plotseling ziek wordt of komt te overlijden.
PAGE – 6 ============
71Dus laat dat onmisbaar zijn los. In hoofdstuk 14 over loslaten krijg je daar handreikingen voor. Leer om verantwoordelijkheden te delen en daarna af te staan. Jij bespreekt met je partner wie wat doet in het huishouden omdat jul -lie allebei een druk bestaan hebben. Als je partner de was doet, dan doet hij ook volledig de was. Hij neemt verantwoordelijkheid voor de roze sokken die uit de was komen omdat er een rood T-shirt bij het witte goed zat. Hij neemt de verantwoordelijkheid voor hoe de was gevouwen wordt, hoe alles wordt gestreken en alles wat erbij komt kijken. Hij ontvangt dus ook de complimenten: ‚wauw, er lag weer een stapel schone handdoeken in de kast™ of ‚wat ruikt de was weer lekker fris™. Hij hoort ook het gemopper aan als het favoriete shirt van iemand in je gezin niet gewassen is. Durf jij je lievelings -blouse niet aan hem toe te vertrouwen, dan accepteer je ook zijn verantwoordelijkheid niet. Hoe zou dat voelen voor hem? Zo is het ook op je werk. Wanneer je werkzaamheden aan je as -sistent of medewerker delegeert moet je niet in de gaten houden of hij een taak om negen uur of om drie uur uitvoert, als hij het werk maar doet en het resultaat aan het einde van de dag op je bureau ligt. Bij delegeren leg je de verantwoordelijkheid bij de ander: alleen de eindverantwoording ligt bij jou als ondernemer. Verantwoording nemen Verantwoording nemen is een keuze. Je kunt leren om verantwoor -ding te nemen door bij elke situatie te bekijken wat jouw verant -woordelijkheid is en open te staan voor de gevolgen die dat met zich meebrengt. In je werk ben je verantwoordelijk voor een bepaalde positie. Maar als jij verdediger bent en de bal passeert jou dan zijn de gevolgen niet alleen voor jou, ze zijn voor het hele team. De kunst is om geen smoesjes te bedenken waarom het niet lukt, maar gelijk
PAGE – 8 ============
73verantwoordelijkheid over je agenda, je huiswerk en je tijdsindeling. Over de volgende opleiding waar je aan begint, overleg je nog wel met je ouders, maar het is nu nog meer jouw keuze, het gaat tenslotte over je beroepskeuze. Het studeren daarna is volledig jouw verant -woordelijkheid. Je kan nog vragen om gestimuleerd te worden, maak je er echter een puinhoop van dan is die puinhoop van jou. Lang -zaam maar zeker word je in de loop der jaren steeds vrijer gelaten en krijg je meer verantwoordelijkheden. In je werk geldt dat ook. In je allereerste baantje ben je eerst de nieu -weling. In het begin wordt er nog veel uitgelegd maar daarna krijg je steeds meer verantwoordelijkheid. Op een gegeven moment weet je het wel en wil je verder: je verandert van baan en de inwerkperi -ode begint opnieuw. De verantwoording stijgt naarmate je ouder en ervarener wordt. Keuzes maken Op het moment dat je foute keuzes maakt, dien je ze zo snel moge -lijk te herstellen. Bied je excuses aan en ga verder waar je gebleven bent of ga aan de slag met de klus en kijk hoe je de schade kan beper -ken. Het erkennen van een fout vinden veel mensen al ˛jn. Hoe jij een foute keuze die een ander maakt ontvangt, is ook van belang voor het proces dat volgt op het maken van een fout. Het be -invloedt hoe je nadenkt over in hoeverre de fout hersteld kan worden en wat de gevolgen van de fout zijn, direct en in de toekomst. Fouten mogen maken Iedereen maakt fouten. Het is zo menselijk dat het bij het leven hoort. Maar of je iemands fouten accepteert en ze vergeeft, heeft te maken met een gunfactor. Je kunt het je partner vergeven dat hij een fout gemaakt heeft, ongeacht hoe belangrijk het is wat hij fout ge –
PAGE – 9 ============
74daan heeft. Je kunt je buurman een dergelijke fout vaak minder ge -makkelijk vergeven. Hij staat verder weg en zijn situatie is anders. Je gunt bepaalde mensen het maken van fouten dus meer dan anderen. Fouten maken is een vorm van leren. Ieders leven is vol foute beslis -singen die hem doen groeien tot wie hij is. De vraag is alleen of jij dat iedereen gunt. Hoe sympathieker iemand is, hoe makkelijker je die per -soon zijn fouten vergeeft. Het is meten met twee maten: erg menselijk. Overal verantwoordelijkheid voor hebben Je kan niet overal de verantwoording voor nemen, zeker als je werkt in een groot team of onderneming. Je hebt een indirecte verantwoor -delijkheid, omdat je de processen die tot resultaat leiden maar zeer beperkt kunt beïnvloed. De grootte van een bedrijf ontslaat je echter niet van de misstanden die er heersen. Prof.dr. André Wierdsma schrijft in zijn emeriraatsrede over vrij -moedig positie kiezen en moreel leiderschap. Ik interpreteer dat als: een leider moet de verantwoording nemen en het lef hebben om aan de hand van concrete problematiek positie te kiezen. Juist daar waar het beleid van een onderneming de realiteit raakt. Je kan als onder -nemer dan wel een prachtig plan hebben bedacht, maar wat als het niet blijkt te werken op de werkvloer? Kun je als leider de verant -woordelijkheid aan om te luisteren naar de kritiek van je collega™s? Heb jij een sfeer gecreëerd waarin anderen zich vrij voelen kritiek te uiten? Staat jouw onderneming boven jouw eigen belang? Is jouw daad in overeenstemming met je woord? Na het beantwoorden van deze vragen weet jij waar jouw verant -woordelijkheid ligt.
PAGE – 10 ============
75Verantwoordelijkheid overdragen Ouders kunnen nog wel eens mopperen over hun kinderen: ze hel -pen niet genoeg in huis, ze zijn slordig en brutaal en hun kind heeft geen verantwoordelijkheidsgevoel. Net als ˛etsen kun je ook leren verantwoording te nemen. David J. Lieberman geeft in zijn boek Zo verander je iedereen, inclu -sief jezelf een aantal voorbeelden van hoe je iemand kan veranderen. Hij geeft manieren aan om een ander meer verantwoordelijkheids -gevoel te geven. De belangrijkste manier waarop je dat bewerkstelligt, is door een voorbeeld te zijn. Als jij scheldend in de auto zit, dan gaat je kind ook zo met zijn frustratie om. Vind jij het moeilijk om op te ruimen en schoon te maken, dan geldt dat ook voor je kinderen. Heb jij als ondernemer de gewoonte te laat te komen op een overleg dan heb -ben je teamleden ook een excuus. Een tweede manier om de verantwoordelijkheid aan een ander te geven, is door te zeggen dat de ander iets heel goed kan. Op het mo -ment dat je iemand het gevoel geeft dat je in hem gelooft dan werkt hij ook harder om de verwachtingen waar te maken. Een derde manier is om een beroep te doen op iemands geweten. Je vertelt je collega dat zonder zijn bijdrage het project minder waard is. Je verwacht iets van hem, hij zal graag aan jouw verwachtingen wil -len voldoen en zal daarnaar werken. Hij neemt verantwoordelijkheid voor iets op korte termijn. Tot slot: hoe je het ook wendt of keert, iedereen heeft verantwoor -delijkheden. Het is aan jou hoe je daar mee omgaat en welke invloed de verantwoordelijkheid op jou heeft.
PAGE – 11 ============
76Oefening Schrijf voor jezelf op waar jij je verantwoordelijk voor voelt en welke verantwoording jij wilt leren loslaten. Wil jij controle houden over elke taak? Of durf jij de verantwoording éçht over te dragen? Aan je medewerkers, aan je kinderen of aan je partner? En accepteer je dat het fout kan gaan? Begin met een relatief eenvoudige taak waar de gevolgen van te overzien zijn als het in jouw ogen mis gaat. Een voorbeeld: Ria, een van mijn klanten, heeft een zoon die voet -balde. De sporttas liet hij na een voetbalwedstrijd in de hal liggen. Voorheen raapte zij de tas op en deed de stinkende voetbalkleren in de was. Tenslotte moest een week later het team er weer spik en span bijstaan. Ria was het zat. Na een gesprek over verantwoordelijk zijn en vuile kleren bleef na twee waarschuwingen de tas liggen in de hal. Bij de volgende wedstrijd werd gezocht naar het schone tenue– Nim -mer is het opruimen van de sporttas meer een issue geweest. Daarna heeft Ria dit toegepast bij het geven van steeds meer verant -woordelijkheid aan haar assistent. Voorheen controleerde ze elke stap, echter door de verantwoordelijkheid over te dragen, kreeg zij meer ruimte en kon haar assistent daadwerkelijk doen waar hij voor nodig was.
80 KB – 11 Pages