Ze lijken enerzijds goed te gedijen onder de opvoedstijl waarin ze zelf hun vrijheden en verantwoordelijkheden (moeten) kennen en toepassen, maar anderzijds
37 KB – 62 Pages
PAGE – 2 ============
Opvoeden: de balans tusse n vrijheid geven en verantwoordelijkheid nemen Colofon COLOFON Uitgave I&O Research Piet Heinkade 55 1019 GM Amsterdam Rapportnummer 2019 / 134 Datum Augustus 2019 Opdrac htgever De Volkskrant Aute u rs P eter Kanne L isa Nannes W outer Andringa Publicatie Het overnemen uit de ze publicatie is toegestaan, mit s de bron (I&O Research i.o.v. de Volkskrant) duidelijk wordt vermeld.
PAGE – 3 ============
Opvoeden: de balans tussen vrijheid geven en verantwoordelijkheid nemen Inhoudsopgave INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding .. .. .. . 6 1.1 Doel van het onderzoek .. .. .. 6 1.2 Verantwoording .. .. .. 6 1.3 Leeswijzer .. .. .. . 7 2. Belangrijkste uitkomsten .. .. .. 9 3. Apparaatgebruik .. .. .. .. 16 3.1 Smartphones en laptop/computer mee st gebruikt, televisie volgt op afstand 16 3.2 Merendeel ouders vindt 12 jaar de juiste leeftijd voor een smartphone .. 17 3.3 Schermtijd kind: 1,5 uur langer dan wat ouder verantwoord vindt 19 3.4 Ruim helft kinderen: ik zit te lang achter een beeldscherm .. .. 20 3.5 Afspraken over social media – gebruik: geen smartphone of tablet bij het eten .. 20 3.6 App – groepen .. .. .. .. 22 3.7 Kinderen zien meer negatieve effecten van apparaatgebruik dan ouders 23 3.8 (Ook) kinderen vinden het jammer dat er weinig buiten wordt gespeeld . 24 4. Sociale media .. .. .. 26 4.1 Kinderen op Instagram en Snapchat; ouders op Facebook en LinkedIn .. 26 4.2 Niet alle kinderen vinden het leuk dat hun ouders hen volgen .. . 29 4.3 Sociale media, een verrijking in het leven van een kind? .. .. 30 5. Contact tussen ouders en kinderen .. .. 32 5.1 Ouders en kinderen vertellen elkaar meestal de waarheid .. 32 5.2 Meeste ouders geven hun kinderen de ruimte .. .. 33 5.3 Wat m ag een kind doen op internet en sociale media? .. .. 35 5.4 Wanneer beginnen met loslaten? .. .. 38 5.5 De invulling van een normale dinsdagavond .. . 41 5.6 Ouders zeggen vaker moeilijke onderwerpen te bespreken dan kinderen 42
PAGE – 4 ============
Opvoeden: de balans tussen vrijheid geven en verantwoordelijkheid nemen Inhoudsopgave 6. Internetgebruik .. .. .. 48 6.1 Een derde tot 40 procent op de hoogte van internetgedrag kinderen .. 48 6.2 Toezicht internetgebruik vooral door er over te praten .. .. 50 6.3 Kinderen doen vaker socia l media challenges dan ouders denken . 51 6.4 Ouders zeggen vaker over gedrag op sociale media te praten dan kinderen .. 53 6.5 Wat doen ouders in geval van ontoelaatbaar gedrag op sociale media? .. 55 6.6 Kinderen spreken ouders weinig of niet aan op sociale mediagebruik .. 58 7. Onderwijs .. .. .. 60 7.1 Moeders kijken vaker op leerlingvolgsysteem dan vaders .. . 60 7.2 Ouders houden schoolprestaties goed in de gaten .. .. 61 7.3 Ouders volgens schoolprestaties in juiste mate, vinden ouders én kinderen .. 62
PAGE – 6 ============
Opvoeden: de balans tussen vrijheid geven en verantwoordelijkheid nemen Inleiding 6 1. Inl eiding 1.1 Doel van het onderzoek De Volkskrant heeft I&O Research opdracht gegeven een onderzoek uit te voeren met als centrale vraag: hoe gaan ouders en kinderen anno 2019 met elkaar om in tijden van sociale media ? Hoe is het gesteld met de balans tussen op voeden & controle; tussen vertrouwen & loslaten? Dit wordt in dit onderzoek concree t gemaakt aan de hand van vragen over het gebruik van apparatuur , internet en sociale media en de manier waarop ouders daarover met hun kinderen praten, hoe ze hen begeleid en of controleren. Daarnaast besteden we aandacht aan het huiselijke, sociale conta ct (over welke onderwerpen wordt er aan de keukentafel gesproken? Vinden kinderen en ouders dat genoeg, of te veel?), de leeftijd waarop kinderen zakgeld zouden moeten krij gen, alleen op internet mogen of alcohol mogen drinken. En over school en onderwijs : in welke mate volgen, helpen of begeleiden bij hun schoolprestaties? Het bijzondere aan dit onderzoek is dat zowel ouders als kinderen grotendeels de zelfde vragen hebbe n beantwoord. In dit rapport beschrijven we de resultaten. 1.2 Verantwoording Kinderen of jongeren ( onder 18 jaar) nemen zelden deel aan onderzoek van I&O Research. Voor benadering van kinderen jonger dan 16 jaar is speciale toestemming nodig van de ouders. In dit onderzoek is daarom een eerst e onderzoek ( screening ) onder volwassenen uitgevoerd, met de vraag of er kinderen zijn in het huishouden en of zij (ouders en kinderen) bereid zijn deel te nemen aan het onderzoek. Op deze manier zijn er e – mailadressen v an kinderen verzameld en is de benodigde toestemm ing van de ouders verkregen . thuiswonende kinderen van 10 tot en met 22 jaar. Uit de screening onder alle leden het I&O Research P anel is een bruto stee kproef gerealiseerd van 1.830 ouders die aangaven dat ze (waarschijnlijk) mee wilden doen. Bij het daadwerkelijke onderzoek hebben 1.145 van deze ouders meegedaan. In totaal konden 1.392 kinderen uitgenodigd worden, waarvan 569 kinderen deel namen . De ve rdeling van de steekproef naar leeftijd van het k ind zag er als volgt uit (waarbij voor de ouders ook de leeftijd van het kind gegeven is): Leeftijd kind Steekproef ouders Steekproef kinderen Leeftijd kind Steekproef ouders Steekproef kinderen 10 jaar 5 4 53 17 jaar 108 59 11 jaar 54 54 18 jaar 113 43 12 jaar 59 50 19 jaar 104 46 13 jaar 61 58 20 jaar 110 24 14 jaar 74 45 21 jaar 101 25 15 jaar 90 45 22 jaar 109 19 16 jaar 108 48 TOTAAL 1 . 145 569
PAGE – 9 ============
O pvoeden: de balans tussen vrijheid geven en verantwoordelijkheid nemen Belangrijkste uitkomsten 9 2. Belangrijkste uitkomsten Opvoe den: z oeken naar de balans tussen vrijheid geven en verantwoordelijkheid nemen K inderen en hun ouders in Nederland zijn over het algemeen goed te spreken over hoe ze met elkaar omgaan. Kinderen krijgen de mogelijkheden te doen wat kinderen horen te doen: naar school gaan, leren, contact met andere kinderen onderhouden , sporten en gamen. Daarbij doen ze veel online . Ze krijgen daarvoor de spullen (smartphones, laptops) en de ruimte. Ze zijn volop actief op sociale media en zien dit overwegend als een verrijking van hun leven. Ouders zien dat meestal ook zo , vooral als ze zelf oo k actief zijn op sociale media . We zien een beeld van ouders die hun k inderen vertrouwen willen geven en ze proberen te leren op een goede manier met hun taken en verworvenhed en om te gaan. En we zien kinderen die volop gebruik maken van deze vrijheden. Ze lijken enerzijds goed te gedijen onder de opvoedstijl waarin ze zelf hun vrijheden en verantwoordelijkheden (moeten) kennen en toepassen , maar anderzijds lijken ze daar soms ook onder gebukt te gaan . Hoger opgeleide n geven hun kinderen nog meer vrijhei d dan lager opgeleide n en lijken soms naïever over mogelijke negatieve effecten van beeldschermgebruik en risicovol of onwenselijk gedrag van hun kinderen. Bovendien worden d e ze vrijheden voor jongens (nog steeds) door substantiële delen van de ouders a nders ingevuld dan voor meisjes : meisjes worden korter gehouden dan jongens en vaders praten minder met hun zoons dan moeders met hun dochters . D vaker bij moeders dan bij vaders. Meeste ouders geven hun kinderen de ruimte Nederlandse ouders vertrouwen hun kinderen en laten ze redelijk hun gang gaan. Ouders gaan er overwegend van uit dat het geven van vertrouwen het kind de beste mogelijkheden b iedt voor hun ontwikkeling. Kinderen vinden dit vaak ook prettig, zoals deze ui tspraak van een meisje van 14 jaar illustreert. Mijn persoonlijke mening is : hoe beter ouders hun kind vertrouwen , hoe beter de relatie tussen kind en ouder. Als een ouder te veel controleert en/of vraagt over het leven van het kind, lijkt dat mij niet f ijn. Als kind zijnde zo u ik het het fijnst vinden als mijn ouders me vertrouwen met zo veel mogelijk, want dan kan j e als kind bewijzen dat je verstandig en zelfstandig kan omgaan met veel situaties. De meeste ouders zeggen niet altijd alles te hoeven we ten van hun kind en ze accepteren dat kinderen t van de ouders (27%) is bezorgd om zijn of haar kind als hij of zij niet in de buurt is. Hoger opgeleide ouders maken zich minder zorgen om hun kinderen dan lager opgeleide ouders. Het is vanzelfsprekend niet zo dat ouders hun kinderen helemaal hun gang laten gaan. Over het gebruik van de smartphone door kinderen, bijvoorbeeld, is in driekwart van de gezinnen afspraken gemaakt . Dit betreft vooral het gebruik van de telefoon tijdens het eten. Andere afspraken komen beduidend minder vaak voor en gelden voo ral voor de jongste kinderen. D e meeste ouders hebben een duidelijk beeld van wanneer een kind zelfstandig (alleen) op internet kan of alco hol mag drinken. Maar veel ouders zijn hierin niet al te streng . Om alcohol te drinken vindt bijvoorbeeld ruim een k wart van de ouders een jongere van 16 jaar oud genoeg en ruim de helft vindt dat kinderen al voor hun 13 de levensjaar zelfstandig op interne t kunnen .
PAGE – 10 ============
Opvoeden: de balans tussen vrijheid geven en verantwoordelijkheid nemen Belangrijkste uitkomsten 10 O uders weten globaal wat kinderen online doen Een op drie ouders zegt te weten welke websites het kind bezoekt, maar daadwerkelijke controle op welke websites kinderen exact bezoeken blijft doorgaans beperkt tot een periodiek gesprek hierover. Zelf gaan kijken op de laptops van hun kinderen (met of zo nder toestemming) doen de meeste ouders zelden. Een ruime meerderheid van de kinderen (83%) vindt dat hij of zij moet kunnen chatten met anderen, zonder dat vader of moeder weet waar het over gaa t en een even groot deel van de ouders (81%) is het hiermee eens. Eveneens vinden de meeste ouders zelfs nog vaker dan de kinderen zelf dat hun kind dingen moet kunnen ondernemen zonder dat zij meekijken . En zelfs het kijken naar pornofilmpjes zonder d at vader of moeder het weet, mag van 37 procent van de oude rs . D at geldt ook voor 30 procent van de ouders van minderjarige (14 tot 17 jarige) kinderen. Keerzijde? De vrijheid die kinderen wordt geboden (met daarbij horende verantwoordelijkheden) lijkt ook een keerzijde te hebben. Schoolgaande kinderen hebben i n feite niet de keuze niet online te zijn, voor school en hun sociale contacten zijn ze daar op aangewezen. K inderen zitten langer achter een scherm dan ze zelf en hun ouders verantwoord vinden Ki nderen zitten langer achter een beeldscherm dan ze zelf en hun ouders goed vinden met voor een substantieel deel fysieke en mentale klachten als gevolg . Bovendien vinden zowel veel ouders (79%) als jammer dat kinderen niet meer zove el buitenspelen als vroeger De gemiddelde tijd dat kinderen op een gewone dag achter een beeldscherm zitten is volgens hen zelf 3 , iets lager dus . Kinderen zouden schermti jd verantwoord vinden , ouders vinden 2 uur acceptabel. D aarmee zitten kinderen bijna een uur (gemiddeld 55 minuten) langer achter een beeldscherm dan ze zelf verantwoord vinden en bijna 1,5 uur (gemiddeld 83 minuten) langer dan hun ouders verantwoord vinde n. Ook zegt zelfs een groot deel van de kinderen (52%) en van de ouders (69%) deze schermtijden te lang te vinden. Van de kinderen in de leeftijd 16 – 19 jaar vindt ruim 60 procent dat ze te lang achter een beeldscherm zitten. Kinderen die per dag minder lang achter een beeldscherm scherm zitten, schatten de effecten hiervan negatie ver in. En n aarmate kinderen de effecten van beeldscherm gebruik negatiever inschatten, komen Een conclusie kan dus ook zijn: als k inderen beter op de hoogte zijn van de mogelijk negatieve effecten van beeldschermgebruik, gebruiken ze hun beeldschermen minder lang. Ouders lijken negatieve effecten apparaatgebruik te onderschatten Kinderen beoor delen de effecten als gevolg van het apparaatgebruik negatiever dan hun ouders. Ze hebben meer last van rug – en schouderklachten (50%) en kramp in de vingers (28%) dan hun ouders inschatten (respectievelijk 38% en 18%) . De kans op slaapproblemen wordt door zowel ouders als kinderen het groots t ingeschat (ouders: 52% groot of licht effect; kinderen: 57%).
PAGE – 11 ============
Opvoeden: de balans tussen vrijheid geven en verantwoordelijkheid nemen Belangrijkste uitkomsten 11 Kinderen doen vaker riskante dingen online dan ouders denken E e n op drie kinderen zegt wel eens minder aardige of riskante dingen online te doen of te hebben gedaan. Beledigend taalgebruik (20%) en social media challenges 1 (15%) worden het meest genoemd door de kinderen. Slechts een klein deel geeft toe wel eens seksu (3%) of anderen te delen (3%) of s trafbare dingen te doen (3%). K inderen blijken zich vaker aan social media challenges te wagen (15%) dan ouders weten (8%). Gesprekken tussen ouders en kinderen Lastige onderwerpen (seksualiteit, alcohol – of drugsgebruik) weinig bespr o ken Er wordt ve el gepraat aan de keukentafel , maar ouders en kinderen houden het doorgaans veilig. en (eventuele) bijbaantjes komen regelmatig aan de orde. Beide onderwerpen worden volgens iets mi nder dan 30 procent van de ouders dagelijks of wekelijks besproken. G evoelige onderwerpen als verliefdheden, seksualiteit, alcoho l – en drugsgebruik worden nog minder vaak besproken. Ouders zeggen vaker moeilijke onderwerpen te bespreken dan kinderen ervar en. Ouder moet meestal beginnen met gesprek Zowel ouders als kinderen zeggen dat het meestal de ouders zijn die beginnen over v erliefdheden, seksualiteit, alcohol – en drugsgebruik. Ook zijn het de ouders die meestal het sociale media – gebruik en de school prestaties aansnijden. Over v riendschappen beginnen kinderen het vaakst . De animo om het aantal gesprekken op te voeren is niet erg groot. Als ouders al iets meer willen bespreken , zou dat gaan over hoe om te gaan met conflicten (19%) en het sociale medi agebruik van hun kinderen (14%). Kinderen hebben hier duidelijk minder behoefte aan. Onderwijs O uders en kinderen tevreden ove r bemoeienis ouders Ouders zeggen de schoolprestaties van hun kinderen goed in de gaten te houden. De meeste (middelbare) scholen hebben tegenwoordig een leerlingvolgsysteem, zoals M agister. De meeste ouders (85%) kijken minimaal een aantal keer per jaar op het leerlingvolgs ysteem , 42 procent doet dit dagelijks of wekelijks. Zowel ouders als kinderen zijn tevreden met de mate waarin de ouder zich met school bemoeit. Veel ouders (53% van hen) help en hun kinderen vaak met het huiswerk ( dit geldt vooral v oor j ongere kinderen ) . Verschillen naar opleiding: h oger opgeleiden geven hun kinderen meer ruimte Kinderen van hoger opgeleiden krijgen smartphone vaak al voor het 12 de jaar Kinderen krijgen gemiddeld op hun twaalf de een smartphone. Deze leeftijd lijk t nog te dalen . Kinderen van h oger opgeleide n krijgen hem nu al vroeger : 41 procent al voor het 12 de jaar, tegen 17 procent van de lager opgeleide ouders. (Dit blijkt overigens niet voort te komen uit inkomensverschillen). 1 Hierbij sporen kinderen of jongeren elkaar via sociale media aan om een heftige of gevaarlijke opdracht uit te voeren.
37 KB – 62 Pages