hier misbruik van maken zoals familie, buren of derden. Ook dreigen er steeds meer mensen overbelast te raken door de intensieve mantelzorg voor een ander.
338 KB – 24 Pages
PAGE – 2 ============
Ouderenmishandeling * pagina 3 van 46 Inhoudsopgave Voorwoord 4Ervaringsverhaal 6Hoofdstuk 1 8Wat is ouderenmishandeling? Hoofdstuk 2 11Ouderenmishandeling vraagt om een actief gemeentelijk beleid en uitvoeringsplan Hoofdstuk 3 13De rol van gemeenten Hoofdstuk 4 15In 7 stappen naar gemeentelijk beleid en uitvoering Hoofdstuk 5 20Partners in de aanpak Hoofdstuk 6 23 De meldcode en de aandachtsfunctionaris ouderenmishandeling Bijlagen 1 Stappenplan 24 2 Toolkit ouderenmishandeling, ontspoorde mantelzorg en ˜nancieel misbruik 28 3 Situatie van ouderen in kaart brengen 36 4 Meer informatie over ontspoorde mantelzorg 37 5 Meer informatie over ˜nancieel misbruik 39 6 Inzet aandachtsfunctionaris ouderenmishandeling 40 7 Ouderenmishandeling in instellingen 42 8 Extra informatie 44 Over deze handreiking Deze handreiking is tot stand gekomen op verzoek van het landelijk programmateam Geweld Hoort Nergens Thuis (GHNT). Deze handreiking is geschreven in samenwerking met regionale projectleiders GHNT. ColofonAuteurs: Nelleke Westerveld (Movisie), Annette Kellenaers (regionaal projectleider GHNT), Wilma Schakenraad en Annette van Delft (Movisie). Met dank aan: Helena de Kat (VWS), Wietske Dijkstra (programmateam GHNT), Trijntje Kootstra, Sjoerd van der Luijt en Caroline Mobach (regionaal projectleiders GHNT) en regionale werkgroep ouderenmishandeling Zuidoost-Brabant. Eindredactie: afdeling Communicatie (Movisie) Vormgeving: Suggestie & Illusie Coverbeeld: 123RF. De geportretteerde is model. Downloaden: www.movisie.nl December 2020© MovisieDeze handreiking is gefinancierd door het Ministerie van VWS.
PAGE – 3 ============
pagina 4 van 46 * Ouderenmishandeling Ouderenmishandeling * pagina 5 van 46 Voorwoord Dit document is een handreiking aan alle gemeenten om ouderenmishandeling op de agenda te zetten én te houden. Het biedt concrete handvatten om mee aan de slag te gaan om ouderenmishandeling terug te dringen en ambities waar te maken. Ouderenmishandeling is een groot probleem. Enerzijds door de schade die het aan slachtoffers aanbrengt en anderzijds omdat het een verborgen probleem is. Ouderen -mishandeling wordt vaak verzwegen door de betrokkene zelf en niet opgemerkt of als zodanig herkend door de omgeving. Ouderenmishandeling onderscheidt zich van andere vormen van huiselijk geweld door een aantal specifieke kenmerken. Vaak zijn ouderen extra kwetsbaar door bijvoorbeeld ziekten en een grotere hulpbehoevendheid. We verwachten tegelijkertijd dat ouderen langer zelfstandig wonen. Maar als dat steeds moeilijker wordt, dan zijn ze afhankelijk van de goede zorgen van familie, vrienden en/of bekenden. Deze afhankelijke en kwets-bare relatie kan door allerlei factoren, zoals onkunde, onmacht of onwetendheid, uit balans raken. Het risico op ouderenmishandeling neemt daardoor toe. Uit de praktijk blijkt dat zorgverleners en omstanders vaak niet goed weten wat ze moeten doen als ze signalen opvangen. Ook bij gemeenten is ouderenmishandeling nog lang niet voldoende onder de aandacht. Gemeenten hebben echter een belang-rijke taak in de aanpak van huiselijk geweld en daarmee ook in het tegengaan van ouderenmishandeling. Naast algemeen beleid met betrekking tot ouderenmishandeling, vragen ontspoorde mantelzorg en financieel misbruik van ouderen om specifieke aandacht. Deze handreiking bevat, naast verdiepende informatie, ook een stappenplan uit Zuidoost-Brabant hoe te komen van beleid tot uitvoering en een toolkit waarin alle praktische tips rondom ouderenmishandeling, ontspoorde mantelzorg en financieel misbruik op een rijtje staan. Na het lezen van deze handreiking kunt u als gemeente direct aan de slag. REGIONAAL PROJECTLEIDER REGIO ZUIDOOST BRABANT: fiOuderenmishandeling is één van de speerpunten van het regionale uitvoeringsplan in Zuidoost-Brabant. Dit komt voort uit de pijlers van het landelijke actieprogramma Geweld Hoort Nergens Thuis en uit een inventarisatie ‚in het veld™. Ouderenmishandeling is nog onvoldoende in beeld. Het is enorm belangrijk dat we beter zicht krijgen op de aard en omvang van ouderenmishandeling in de regio en onze gemeenten. Maar ook dat wij weten wat te doen om dit probleem aan te pakken. Zo kunnen gemeenten actief aan de slag vanuit hun taak om goed voor de kwetsbare inwoners te zorgen.fl
PAGE – 4 ============
pagina 6 van 46 * Ouderenmishandeling Ouderenmishandeling * pagina 7 van 46 Ervaringsverhaal fiMijn broer had zijn leven niet op de rit en woonde tijdelijk bij mijn moeder. Het eerste jaar ging het redelijk. Na twee jaar kreeg hij betalingsproblemen. Mijn broer had nog een huurschuld van zijn vorige woning, maar geen uitke -ring meer. Op een gegeven moment wilde hij een eigen bedrijf beginnen en had daar duizenden euro™s voor nodig. Mijn moeder betaalde álles voor hem. Achteraf blijkt dat ze in zeven jaar tijd meer dan een ton aan mijn broer heeft gegeven.flDoor de jaren heen merkte Marian dat haar broer steeds vaker abnormaal gedrag liet zien. fiHij kon tekeergaan tegen mijn moeder over een pot pinda-kaas met nootjes erin. Want die stukjes waren volgens hem niet goed voor zijn gebit. ™Je gaat nú een nieuwe pot halen™, zei hij dan dreigend. Ondertus -sen probeerde ik mijn broer te helpen iets van zijn leven te maken en een uitkering aan te vragen, maar hij kwam niet in beweging. Ik zag mijn moeder ouder worden. Natuurlijk werd ze ook écht ouder, maar dat kon niet zo™n groot effect hebben. Er klopte iets niet.fl Goede vrienden van Marian vertelden terloops dat haar broer zich op de sportclub agressief gedroeg. fiIk was blij dat ze dat zeiden, want het gaf mij de opening om de problemen bij mijn moeder thuis met hen te bespreken.fl De moeder van Marian sprak steeds vaker met mensen uit de kerk over haar thuissituatie. fiZij deelden hun zorgen over mijn moeder met mij. Zo kreeg ik steeds beter zicht op de situatie. Ik heb lang getwijfeld of ik professionele hulp moest inschakelen, want het is toch je broer. Maar op een gegeven moment ben ik de drempel overgestapt, dit kon zo niet langer. Ik heb toen advies gevraagd aan Veilig Thuis.fl Marian voelde zich gehoord door Veilig Thuis. fiIk werd gesteund in wat ik deed om de situatie voor mijn moeder en broer te verbeteren. Als familie stonden we er niet meer alleen voor. Veilig Thuis bracht ons onder andere in contact met het wijkteam1. Ook zetten we een familieberaad op. Samen keken we hoe we mijn moeder konden steunen. Mijn moeder heeft tijd nodig gehad om te beseffen dat het gedrag van mijn broer niet toelaatbaar was. Ze heeft zo lang geleefd met de dreigingen van mijn broer, dat ze niet anders wist. De gedachte dat het wijkteam hem zou opvangen, zodra hij uit huis ging, stelde mijn moeder gerust.Ik ben blij met de stappen die ik heb gezet. Als familielid had ik een natuur-lijke rem, maar die rem moet eraf om verandering teweeg te brengen. Mijn broer krijgt nu de juiste hulp en mijn moeder is weer 10 jaar jonger.fl *De naam in dit artikel is uit privacyoverwegingen gefingeerd. 1 Met sociale wijkteams wordt de lokale structuur bedoeld van waaruit de zorg geïndiceerd en georganiseerd wordt aan de inwoners.
PAGE – 5 ============
pagina 8 van 46 * Ouderenmishandeling Ouderenmishandeling * pagina 9 van 46 Wat is ouderenmishandeling? Ouderenmishandeling is één van de vormen van huiselijk geweld. Ouderenmishandeling kan plaatsvinden vanuit een patroon van geweld dat al jaren in het gezin bestaat. Maar ook daar waar nooit eerder sprake is geweest van geweld, kan er op oudere leeftijd geweld ontstaan. Met het ouder worden neemt de hulpbehoevendheid en kwetsbaar -heid toe. Door ziekte en soms optredende karakterverandering kan een relatie ver -anderen en uit balans raken. Het huidige Nederlandse zorgsysteem zorgt ervoor dat ouderen langer zelfstandig wonen. Ze moeten veel zelfstandig regelen en mantelzor -gers worden vaker en langer ingezet om hen te ondersteunen. Mantelzorgers kunnen overbelast raken, waardoor situaties sneller kunnen escaleren. De mantelzorg is vanuit een gezonde relatie gestart, maar gaandeweg kan de goede zorg ontsporen. Dat wordt ontspoorde mantelzorg genoemd. Daar waar nooit eerder geweld is geweest, ontstaan door ziekte, groeiende hulpbehoevendheid en kwetsbaarheid, risico™s op ontspoorde mantelzorg en ouderenmishandeling. Ouderenmishandeling is al het handelen of het nalaten van handelen van iedereen die een terugkerende persoonlijke of professionele relatie met de oudere (iemand van 65 jaar of ouder) heeft, waardoor de oudere persoon lichamelijke en/of psychische en/of materiële schade lijdt en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid.2 Psychische mishandeling Bij psychische mishandeling gaat het om het kleineren, beledigen, bedreigen, vals beschuldigen, bevelen of sarren van een oudere. Ook het ontzeggen van bezoek, het beperken van bewegingsvrijheid en het achterhouden van post zijn vormen van psychi-sche mishandeling. Ouderenmishandeling schaadt iemands zelfvertrouwen en gevoel van veiligheid. Dit kan bij ouderen resulteren in gevoelens van verdriet, verwardheid, angst, woede, schuchterheid of apathie, gedragsverandering of depressiviteit. We onderscheiden vijf vormen van ouderenmishandeling 34. De meest gerapporteerde vorm van ouderenmishandeling is financieel misbruik, gevolgd door psychische en fysieke mishandeling. De andere twee vormen zijn verwaarlozing (fysiek en psychisch) en 2 Landelijk Platform Bestrijding Ouderenmishandeling, 2020 3 Rijksoverheid, 2020 4 Royers, Th. & Van Bavel (2012). Oud leed. Basisboek ouderenmishandeling. Amsterdam: SWP seksueel misbruik. Ontspoorde mantelzorg kan in alle vijf vormen ontaarden. Financieel misbruik Bij financieel misbruik gaat het om het wegnemen of profiteren van geld en/of bezittin -gen van een oudere, zoals diefstal van geld, juwelen of andere waardevolle spullen. Het gaat ook om het verkopen of gebruiken van eigendommen zonder toestemming van de oudere, om gedwongen testamentverandering en het misbruiken van een persoonsge -bonden budget (PBG). Ook het financieel kort houden is een vorm van financieel mis-bruik. Signalen zijn onder andere het verdwijnen van bezittingen, plotselinge schulden en het gebrek aan standaard (medische) voorzieningen. Fysieke mishandeling Bij fysieke mishandeling gaat het om slaan, duwen, schoppen, trekken, hardhandig duwen, bijten, knijpen en door elkaar rammelen. Mogelijke signalen zijn onverklaarbare bloeduitstortingen, schrammen, zwellingen, fracturen of brandplekken. Al deze signalen kunnen het gevolg zijn van lichamelijke mishandeling. Onder fysieke mishandeling wordt ook het vastbinden van ouderen aan een stoel of bed verstaan. Ze vertonen dan strie -men aan polsen of enkels. Een minder zichtbare vorm van lichamelijke mishandeling (en verwaarlozing) is het geven van te weinig of juist te veel medicijnen. Verwaarlozing (fysiek en psychisch) Bij verwaarlozing gaat het over het onthouden van voeding, lichamelijke verzorging en het onthouden van sociale contacten, adequate medische zorg en medicijnen. Mogelijke signalen zijn onder andere onbehandelde doorligplekken, ondervoeding, uitdroging, slechte lichamelijke hygiëne en smetplekken. Wanneer de geestelijke behoeften van ouderen worden genegeerd, zoals de behoefte aan ondersteuning, liefde of aandacht, dan is er sprake van psychische (affectieve) verwaarlozing. Seksueel misbruik Bij seksueel misbruik gaat het om ongewenste seksuele handelingen met of in het bijzijn van de oudere. Het kan gaan om bijvoorbeeld het betasten van het lichaam, exhibitio -nisme of verkrachting. Mogelijke signalen zijn onverklaarbare onderhuidse bloeduitstor -tingen in genitaal gebied en onverklaarbare seksueel overdraagbare aandoeningen. Ook in instellingen komt ouderenmishandeling door professionals voor. Meer informatie hierover vindt u in bijlage 7.
PAGE – 6 ============
Ouderenmishandeling * pagina 11 van 46 pagina 10 van 46 * Ouderenmishandeling Casus Jan Pietersen, een vrijwilliger voor ouderen, heeft contact gekregen met een oudere mevrouw omdat ze geen netwerk heeft en een -zaam is. Mevrouw woont sinds kort bij haar dochter en kleinzoon. Ze is rond de 90 jaar en kan niet meer alleen blijven. Haar dochter kan niet meer werken vanwege medische klachten. Ze gebruikt veel medicatie. Haar kleinzoon is frequent blower en heeft geen werk of opleiding. Mevrouw heeft boven een eigen kamertje met een paar eigen spulletjes. Door een val kan mevrouw niet meer naar beneden komen. Zij blijft dus op haar kamer. Dochter probeert alle bezoek buiten de deur te houden. Jan mag binnen komen, maar dat gaat niet van harte. Jan vraagt aan mevrouw hoe het met haar gaat. Mevrouw zegt dat ze heel blij is dat ze bij dochter en kleinzoon mag wonen. Ze vindt het wel moei-lijk dat ze bijna niemand ziet. Ze is eenzaam. Tegelijkertijd vindt mevrouw dat ze niet mag klagen. Heel voorzichtig kaart Jan een aantal keren bij dochter aan dat dit geen goede situatie is. Dochter is het hier niet mee eens. Zij vindt dat Jan zich hier verder niet mee moet bemoeien. Jan overlegt met de coördinator van zijn vrijwilligersorganisatie. Deze vraagt advies aan Veilig Thuis omdat hier sprake lijkt te zijn van verwaarlozing en psychische mishandeling. Veilig Thuis adviseert om een melding te maken. Na de melding bij Veilig Thuis wordt het wijkteam ingezet. Het wijkteam stelt voor om een traplift voor mevrouw te regelen en naar een dagopvang op zoek te gaan. Na wat overdenkingen gaat iedereen hiermee akkoord. De groeiende cijfers van ouderenmishandeling De risico™s op ouderenmishandeling nemen toe in onze samenleving. De groep ouderen groeit en daarnaast zijn ouderen steeds afhankelijker van mantelzorg. Uit landelijk onderzoek van Regioplan (2018)5 blijkt dat 1 op de 20 thuiswonende oude-ren van 65 jaar en ouder ooit te maken krijgt met ouderenmishandeling. Op jaarbasis is dit 1 op de 50 ouderen. Op dit moment zijn er Nederland in totaal 5.761.911 ouderen. Dat zou betekenen dat in 2020 naar schatting 115.238 ouderen in Nederland te maken hebben gehad met één van de vormen van ouderenmishandeling. Uit landelijke gegevens van Veilig Thuis 6 blijkt dat in 2019 op jaarbasis 2.420 meldingen over ouderenmishandeling zijn gedaan. Hoewel er sprake is van een stijgende trend ten opzichte van voorgaande jaren, wat betekent dat bestaande gevallen van geweld vaker onder de aandacht komen, komen deze cijfers nog lang niet overeen met de resultaten uit het onderzoek van Regioplan. Dat betekent dat nog lang niet alles wordt gesigna -leerd of bekend is bij Veilig Thuis. Er is veel verborgen problematiek. Nederland zal de komende jaren vergrijzen. De groep ouderen zal verder stijgen. Oude -ren blijven daarbij steeds langer zelfstandig wonen. Ze worden door ziekte en hulpbe -hoevendheid afhankelijk van anderen. Dit maakt ze extra kwetsbaar. Er zijn mensen die hier misbruik van maken zoals familie, buren of derden. Ook dreigen er steeds meer mensen overbelast te raken door de intensieve mantelzorg voor een ander. Bovenstaande cijfers en de specifieke verschijningsvormen van ouderenmishandeling maken dat een actief beleid om deze vorm van huiselijk geweld aan te pakken vereist is. U kunt als eerste stap ook de cijfers van uw gemeente inzichtelijk maken. 5 Aard en omvang ouderenmishandeling (Regioplan, 2018).6 CBS, impactmonitor huiselijk geweld en kindermishandeling, 1e helft van 2019 en 2e helft van 2019
PAGE – 8 ============
4pagina 14 van 46 * Ouderenmishandeling Ouderenmishandeling * pagina 15 van 46 RELEVANTE WETTELIJKE KADERS VOOR GEMEENTEN De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo, 2015) De gemeente is verantwoordelijk voor de organisatie van Veilig Thuis en de opvang bij huiselijk geweld.De Wet publieke gezondheid (Wpg, 2008) Het college van B&W draagt zorg voor de uitvoering van de ouderengezondheidszorg. Het Besluit verplichte meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling (2019)De meldcode helpt professionals bij vermoedens van huiselijk geweld of kindermishandeling. Aan de hand van 5 stappen bepalen professionals of ze een melding moeten doen bij Veilig Thuis en of er voldoende hulp kan worden ingezet.De Wet tijdelijk huisverbod (2020) Tijdelijke ontzegging tot de toegang van de woning voor een persoon van wie ernstige dreiging van huiselijk geweld uitgaat. Het is een taak van de burgemeester om een huisverbod op te leggenWet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz, 2020) De Wet regelt het verlenen van verplichte zorg aan mensen met een psychische aandoening. Wet zorg en dwang (Wzd, 2020) De Wet zorg en dwang regelt de rechten bij onvrijwillige zorg of onvrijwillige opname van mensen met een verstandelijke beperking en mensen met een psychogeriatrische aandoening.In 7 stappen naar beleid en uitvoering Ouderenmishandeling is een vorm van huiselijk geweld. U kunt voor beleid en uitvoering van de aanpak ouderenmishandeling gebruik maken van reeds bestaande structuren. Net als bij andere doelgroepen van huiselijk geweld organiseert u de aanpak van oude -renmishandeling op dezelfde manier via de volgende pijlers: bewustwording en pre -ventie, (vroeg)signalering en melden, interventie (veiligheid), hulpverlening (herstel) en nazorg. Na het doorlopen van de volgende 7 stappen, heeft u als gemeente een gedegen beleid en een toekomstbestendig uitvoeringsplan opgesteld, dat aansluit bij de lokale situatie en ontwikkelingen. In bijlage 1 vindt u als voorbeeld een uitwerking van het stappen-plan van de regio Zuidoost-Brabant. STAP 1. de regio Allereerst is het belangrijk om het probleem scherp te krijgen. Het verzamelen en analy -seren van gegevens geeft inzicht in aard en omvang, maar ook in kenmerken en bij -voorbeeld de hulpvragen van kwetsbare ouderen in de gemeenten. Informatie is op te vragen bij het CBS, Waar staat je gemeente (een website van de VNG), Veilig Thuis in de regio en de monitor Volksgezondheid en zorg van de GGD. Zie voor informatie bijlage 3.STAP 2 . Breng partners in beeld Vervolgens brengt u in kaart welke partijen binnen de gemeente een rol gaan vervul -len. Doel is daarbij om ouderenmishandeling te voorkomen, (vroegtijdig) te signaleren en te melden, te interveniëren bij crisis, hulp te verlenen aan slachtoffers en plegers en nazorg te bieden. Belangrijke partners zijn ouderenorganisaties, mantelzorgorganisaties, zorginstellingen, Veilig Thuis, politie en justitie, lokale wijkteams, vrouwenopvang en vrijwilligersorganisaties, GGZ, mantelzorgorganisaties, reclassering, notarissen, banken en organisaties voor mentorschap en bewindvoering.
PAGE – 9 ============
pagina 16 van 46 * Ouderenmishandeling Ouderenmishandeling * pagina 17 van 46 STAP 3 . Formuleer de ambities en doelen (het maatschappelijke resultaat) Het formuleren van visie en ambitie moet met aandacht en in samenspraak met betrok -ken partijen en ouderenorganisaties gebeuren. Het gaat hierbij om SMART geformu -leerde doelen en concrete resultaten. De visie en de ambities moeten bestuurlijk en ambtelijk gedragen worden. Het verdient aanbeveling om ouderenmishandeling op te nemen in de regiovisie huiselijk geweld en kindermishandeling. EEN VOORBEELD VAN EEN MIDDELGROTE GEMEENTE Een middelgrote gemeente heeft in haar ambitie verwoord dat de groeiende groep ouderen zoveel mogelijk in de eigen thuissituatie veilig ouder moeten kunnen worden. Uit de jaarcijfers van Veilig Thuis blijkt dat er minder meldin -gen van ouderenmishandeling binnenkomen dan uit landelijk onderzoek ver -wacht mag worden. De gemeente vraagt zich af of er sprake is van een verbor -gen probleem. In de regiovisie neemt de gemeente op dat er de komende vier jaar fors geïnvesteerd gaat worden op de aanpak van ouderenmishandeling. Het resultaat wat zij maatschappelijk willen bereiken is dat inwoners en profes -sionals meer kennis hebben over risico™s op ouderenmishandeling en hoe dit kan worden voorkomen (preventie) en dat professionals in relevante beroepen weten hoe te handelen bij het (vroeg)signaleren van zorgelijke situaties. De gemeenten maken hiervoor afspraken met lokale organisaties. Ze besluiten jaarlijks de cijfers van Veilig Thuis te gebruiken als indicator voor succes en heb -ben met lokale organisaties prestatie -afspraken met betrekking tot het aantal preventie-activiteiten. Een aantal persoonlijke verhalen van professionals en inwoners moet een verhalend beeld geven van het behaalde resultaat. Over vier jaar besluit de gemeente of er aanvullende afspraken gemaakt moeten worden om het maatschappelijk resultaat te bereiken. STAP 4. Stel de concrete activiteiten vast en plaats ze in een haalbare planning In deze fase formuleert u – in samenspraak met uitvoerende partijen – activiteiten die bijdragen aan de realisering van de vastgestelde doelen. U kunt hiervoor werkgroepen formeren. U maakt in deze fase afspraken over de rol en taken die zij hebben te vervullen, de te leveren prestaties, het budget en de financiële verantwoording, de effectmeting en de monitoring. De resulta -ten worden meetbaar door het vaststellen van prestatie-indicatoren, maar ook met beeldende verhalen kunt u de resultaten inzichtelijk maken. Het is belangrijk om de activiteiten in haalbare termijnen te plannen. Het is beter er iets langer over te doen dan het doel niet te bereiken. OUDERENMISHANDELING: SAMENWERKING SOCIAAL DOMEIN EN VEILIGHEIDSDOMEINEen goede samenwerking tussen het sociaal domein en het veiligheidsdomein is, net als bij de aanpak van huiselijk geweld, ook bij ouderenmishandeling nodig. Het veiligheidsbeleid kent afspraken met politie en Openbaar Ministerie (OM) wat betreft bescherming van slachtoffers en het opsporen en vervolgen van plegers. Het stafrecht kan nodig zijn om het geweld te stoppen en duurzame veiligheid te bieden. Bijvoorbeeld als de pleger verslaafd is of vanwege eerdere delicten, die bekend zijn bij justitie of politie. Bij het opleggen van justitiële en/of bestuurlijke maatregelen (tijdelijk huisverbod, contactverbod, straatverbod) en bij maatregelen voor het verplicht volgen van een hulpverleningstraject is het belangrijk dat er een goede samenwerking is met (zorg-) organisaties en de reclassering. In veel regio™s zijn (zorg- en) veiligheidshuizen waarbij verschillende organisaties samenwerken voor een integrale domein overstijgende aanpak. Als gemeente kunt u stimuleren dat het strafrecht of het tijdelijk huisverbod ook wordt toegepast bij ernstige gevallen van ouderenmishandeling. Het tijdelijk huisverbod (bestuurlijke maatregelen) is een belangrijke interventie om het slachtoffer direct bescherming te bieden en een hulptraject op te starten. Uit onderzoek blijkt dat een tijdelijk huisverbod nog niet veel wordt toegepast bij ouderenmishandeling. Uit de praktijk weten we dat het ook goed is om in uw regio specifieke afspraken te maken over opvangmogelijkheden voor ouderen als zij bescherming in een veilige omgeving nodig hebben. Sinds 1 januari 2020 is de wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) van kracht. De Wet regelt het verlenen van verplichte zorg aan mensen met een psychische aandoening. Sinds 1 januari 2020 is ook de Wet zorg en dwang (Wzd) van kracht. Deze wet regelt de rechten van onder andere mensen met dementie. De wet gaat ervan uit dat de zorg voor mensen met dementie zoveel mogelijk vrijwillig plaatsvindt. Maar de wet regelt ook de opname van mensen met dementie in een zorginstelling als dat nodig is en zij daar niet mee instem-men. Als de cliënt zich verzet tegen een gedwongen opname, beslist de rechter over de opname.
PAGE – 10 ============
pagina 18 van 46 * Ouderenmishandeling Ouderenmishandeling * pagina 19 van 46 STAP 5. Organiseer kwaliteit Gecontracteerde organisaties moeten voldoen aan de gestelde kwaliteitseisen en zij moeten op hun taken berekend zijn. Heeft een organisatie een kwaliteitsbeleid, werken ze met effectieve methoden, is er (landelijk) informatie en kennis over wat werkt? Ook aandacht voor de implementatie en borging van de meldcode is belangrijk. De meldcode moet goed geïntegreerd en geborgd zijn in de organisatie. Het vastleggen van samen -werkingsafspraken in een convenant is onderdeel van kwaliteit. Het bewaken van de contractafspraken en onderliggende kwaliteitseisen is daarbij belangrijk. STAP 6. Monitor of de activiteiten tot het resultaat leiden Denk aan zichtbare en meetbare resultaten die worden nagestreefd vanuit de afspraken met de uitvoerende partijen. Alle aanbieders tonen periodiek aan in hoeverre de afge -sproken criteria zijn gehaald en welke acties hieraan hebben bijgedragen. STAP 7. Richt de werkwijze in op een continue-verbeterplan (verbetercyclus) Op basis van de gezamenlijke uitkomsten, rapportages en evaluaties kan de verbeter-cyclus afgerond worden met een nieuw actieplan voor kwaliteitsverbetering. Ook hier -bij worden vanzelfsprekend de uitvoerende partijen betrokken. De verbeterpunten en acties worden gebruikt voor een herbezinning op de visie en ambitie. Vervolgens wordt besproken welke taken voortgezet worden en hoe de uitvoering daarvan te verbeteren en te intensiveren is. Een vervolgplan is het resultaat. SPECIFIEKE VERSCHIJNINGSVORMEN VAN OUDERENMISHANDELING Ontspoorde mantelzorg Ontspoorde mantelzorg is een belangrijke oorzaak bij de meldingen van oude -renmishandeling. Het merendeel van de gevallen van ouderenmishandeling wordt gepleegd door partners en familieleden. Naast familielid zijn zij ook vaak mantelzorger. Als gemeente draagt u zorg voor mantelzorgbeleid. Zorg ervoor dat hierin ook aandacht is voor ontspoorde mantelzorg. Het is belangrijk om hierbij specifieke aandacht voor migrantenouderen te hebben. Deze groep is niet gauw geneigd een beroep te doen op mantelzorgondersteuning of respijt -zorg, waardoor de kans op ontspoorde mantelzorg groter kan zijn. Het risico is dat deze groep onvoldoende ondersteuning krijgt als hier niet specifiek beleid op wordt gemaakt. Meer informatie over ontspoorde mantelzorg vindt u in bijlage 4 en in de toolkit ontspoorde mantelzorg. Financieel misbruikFinancieel misbruik is de meest gerapporteerde vorm van ouderenmishande -ling. Om financieel misbruik van ouderen tegen te gaan, is specifieke aandacht voor deze vorm van ouderenmishandeling nodig in beleid en aanpak. In overleg met lokale partners voor preventie van financieel misbruik kan een specifiek actieplan opgesteld worden om financiële veiligheid voor ouderen te realiseren. Banken en notarissen hebben een cruciale rol hierbij. Meer informatie vindt u in bijlage 5 en in de toolkit financieel misbruik.
PAGE – 11 ============
5pagina 20 van 46 * Ouderenmishandeling Ouderenmishandeling * pagina 21 van 46 Partners in de aanpak Belangrijke partners voor het tegengaan van ouderenmishandeling zijn Veilig Thuis, mantelzorgorganisaties, ouderenorganisaties, zorginstellingen, lokale wijkteams, vrou -wenopvang, politie & justitie en vrijwilligersorganisaties. De aanpak van ouderenmishan -deling richt zich op slachtoffers, plegers, mantelzorgers en omstanders. Bij de verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden tussen regionale en lokale partners moet de regie goed belegd worden. Zodat duidelijk is welke partner waarvoor verantwoordelijk is. Veilig Thuis Vanuit de Wmo (2015) is de gemeente opdrachtgever van Veilig Thuis en daarmee (mede) verantwoordelijk voor Veilig Thuis. Door het Landelijk Netwerk Veilig Thuis zijn deze taken nader uitgewerkt in het Handelingsprotocol Veilig Thuis (2019 ). De meeste gemeenten hebben daarnaast samenwerkingsafspraken met Veilig Thuis. Deze zijn afge -stemd op de lokale structuren. De wettelijke taken van Veilig Thuis: * advies geven;* meldingen in ontvangst nemen;* onderzoek doen of er daadwerkelijk sprake is van huiselijk geweld of kindermishandeling;* zo nodig vervolgstappen in gang zetten; * een terugkoppeling geven aan de melder. Lokale wijkteams Aansluitend op de opdracht aan Veilig Thuis, kan de gemeente taken aan lokale wijk -teams opdragen zodat sprake is van een sluitende keten van (vroeg)signalering, hulpver -lening en nazorg bij alle vormen van ouderenmishandeling. U kunt gebruiken maken van het kwaliteitskader ‚werken aan veiligheid voor lokale teams™. Tien kwaliteitsstandaar -den geven invulling aan de taken voor het lokale team. Elke gemeente heeft het lokale veld anders georganiseerd. In sommige gemeenten zijn de functies indicering en toewijzing en hulpverlening gescheiden. In andere gemeen -ten weer niet. Hoofdzaak voor alle gemeenten is dat de toegang laagdrempelig is, in het bijzonder voor ouderen. In het gesprek met ouderen is het van belang aandacht te besteden aan alle levensgebieden, en specifiek na te gaan of er mogelijk sprake is van ontspoorde mantelzorg, financieel misbruik of mishandeling. Wijkteams moeten goed op de hoogte te zijn van overige partners op het gebied van ouderenmishandeling. Denk hierbij ook aan respijtzorg als er sprake is van ontspoorde mantelzorg, lokale allianties om financieel misbruik te voorkomen en de mogelijkheden om mentoren en bewind -voerders in te schakelen als een oudere wilsonbekwaam wordt of dreigt te worden. Mantelzorgorganisaties Mantelzorgorganisaties ondersteunen mantelzorgers door middel van informatie, advies en praktische steun. Deze organisaties zijn een belangrijke schakel in de ketenaanpak en hebben een goed zicht op mantelzorg in uw gemeente. De organisaties voor man-telzorgondersteuning zijn aangesloten bij MantelzorgNL. Hier vindt u informatie over de mantelzorgorganisaties in uw regio . VEILIG THUIS EN LOKALE PARTNERS Na een melding bij Veilig Thuis wordt met lokale partners afgesproken: Zicht op veiligheid Na overdracht door Veilig Thuis naar een lokale partner ligt de verantwoorde -lijkheid voor het zicht op veiligheid bij het lokale wijkteam of de lokale aanbie-der. Dat betekent dat zij zicht houden op de veiligheid van het slachtoffer en de betrokkenen door het onderhouden van contact met het gezin of huishouden en andere betrokken professionals. Veiligheidsplan Ook stelt de lokale partner een veiligheidsplan op. Als er (specialistische) vor-men van ondersteuning, hulp en behandeling nodig zijn, dan zorgt het lokale wijkteam voor indicering en de juiste inzet. Casusregie Het is belangrijk om in elke casus af te spreken en vast te leggen wie de casus -regie voert. De casusregisseur brengt de risicofactoren in kaart en de schade die leden van het gezin/huishouden als gevolg van geweld hebben opgelopen. In het hulpverlenings- en herstelplan legt de casusregisseur vast welke vormen van ondersteuning, hulp of behandeling nodig zijn om deze problemen aan te pakken. De casusregisseur zorgt voor afstemming en samenwerking tussen alle betrokken partijen. De casusregisseur is verantwoordelijk voor het zicht op de veiligheid van alle leden van het gezin of huishouden.
338 KB – 24 Pages